Saga - 1960, Page 134

126
RITFREGNIR
dragi þær fram af því, að þær hafi að geyma minni um stjórnar-
hætti, sem síðar tóku gildi á íslandi. Það er því engin nýjung hjá
Barða að leita fyrirmynda íslenzkrar stjórnskipunar fomrar í
ríki Óðins austur í Svíþjóð, hins vegar eru nýjar kenningar hans
fólgnar í því að tengja Óðinssögur Snorra frásögnum grískra og
rómverskra sagnaritara um germanska farandþjóð, sem þeir nefna
Herúla. Á þjóðflutningatímunum tók þessi þjóðflokkur sig upp
við Svartahaf og fluttist að lokum að nokkru til Norðurlanda á
6. öld, en síðan höfum við engar sagnir af honum. Það er eftir-
tektarvert, að í engilsaxneskum, frankverskum og norrænum
sögnum er aldrei minnzt á Herúla, og frásagnir grískra og róm-
verskra sagnamanna um þá eru svo fátæklegar, að af þeim getum
við litlar ályktanir dregið um það, hvaða menningarsérkenni þeir
hafi einkum borið með sér til Norðurlanda; þeim hefur verið eignuð
rúnalistin o. fl., en allt er það á huldu. Öruggt má telja, að Herúlar
hafa ekki borið sama nafn meðal suðrænna og vestrænna þjóða,
en að svo komnu er tómt mál að tala um það, hvert verið hefur
hið vestræna nafn þeirra; sumir telja þá sama þjóðflokk og Norður-
Svaba eða Jóta, en aðrir benda á, að latneska heitið Heruli sé
hið sama og engilsaxneska orðið Erolas og íslenzka heitið jarl.
Præðimenn hafa einnig haldið því fram, að Skjöldungar, dönsk
konungsætt, hafi verið Herúlakyns, og þótzt sanna, að Hrólfur kraki
sé tilgreindur í sögu Herúla. Barði bendir á, að Herúlar séu manna
líklegastir til þess að hafa varðveitt forn kvæði, sem geymdu þau
sagnaminni, er varðveitt eru í Eddu og Fornaldarsögum og fjalla
um hetjur þjóðflutningatímans. Með fólki af þeim kynþætti séu
sagnirnar og skáldskapurinn til íslands kominn. Þessi þáttur í
kenningunni er talsvert sannfærandi, en þess ber að gæta, að Her-
úlar eru aðeins eitt fjölmargra germanskra þjóðabrota, sem bárust
til Norðurlanda á þjóðflutningatímunum sunnan og austan úr álfu,
og það verður sennilega erfitt að sanna, hvaða menningaráhrif
hver þeirra flutti með sér. Einnig hafa Herúlar blandað geði og
siðum við aðrar kynkvíslir Norðurlanda þau 300 ár sem líða frá
komu þeirra þangað og til landnámsaldar.
„En gamla íslenzka höfðingjastéttin, sem hafði menningarfor-
ystuna á hendi, var ekki bara runnin frá Herúlum", segir Barði.
„Þjóðstofn þessi hefur blandazt Dönum“. Fornar heimildir benda
til þess, að Danir hafi stofnað smáriki við strendur Noregs, um
Vestfold, Agðir og víðar snemma á 9. öld. Þegar Haraldur hár-
fagri, sem var a. n. 1. sænskrar ættar, braut undir sig Noreg, naut
hann fylgis innlendra manna, sem neyttu aukins valds konungs
til þess stökkva hálferlendum vikingum, Hálfdönum, úr landi, en
þeir hrukku í ýmsar áttir, m. a. til íslands. Þessi röksemdafærsla