Saga - 2001, Blaðsíða 289

RITFREGNIR
287
sem ekki er skilgreind; Foucault lagði nefnilega síst af öllu áherslu á hið
ósamstæða. Foucault rannsakaði þær aðstæður sem urðu til þess að skapa
hugarfar samtímans, m.a. með því að grandskoða orðræðu og velta fyrir
sér samspili samfellu og rofs. Með því móti skoðaði hann sögu hug-
myndakerfa án þess þó hann þættist nokkurn tíma vera að skoða algild-
an sannleik og lögmál óháð tíma og rúmi. Davíð minnist lítið á Foucault
en rekur þó samanburð Edwards Muirs á rannsóknum Foucaults og
rannsóknum einsögufræðinga. Davíð segir Muir kvarta undan því að
bæði Foucault og póstmódernistar telji að sagnfræðin skilgreini stað-
reyndir en ekki heimildirnar (sbr. líka sjónarmið Ginzburgs). Ef ein-
sögufræðingar almennt andmæla því að sagnfræði og sagnfræðingar
skilgreini staðreyndir með túlkun sinni, þá liggur beint við að álykta að
einsaga og stórsaga séu jafnar í því að vilja komast að hinu sanna eðli
sögulegra atburða, þ.e. hvað er utan textans, utan orðræðunnar. Einmitt
þetta samband milli texta og atburða er hluti orðræðugreiningar.
Sigurður Gylfi rekur einkenni ólíkra gerða einsögu og mun hennar og
stórsögu á skilmerkilegan hátt - af sjónarhóli þess er heldur fram hlut ein-
sögu. Hann ræðir um eðli frásagnar og heimilda og viðhorf til einstak-
hnga. Eins og Davíð rekur Sigurður Gylfi sjónarmið margra innlendra en
þó einkum erlendra einsögufræðinga, auk þess sem hann rekur eigin
naótunarferil sem einsögufræðingur. Hann fæst m.a. við þá spurningu
hvort nauðsynlegt sé að tengja viðfangsefni einsögu við stærri heildir,
eins og hingað til hafi verið haldið fram, og tekur þannig upp þráð úr
grein Ginzburgs. Sigurður Gylfi telur aftur á móti að hinum eiginlegu við-
fangsefnum hætti til að hverfa ef einsögufræðingurinn láti kröfuna um
fengingu við stærri heild einoka hug sinn: „Eðli stórsögunnar er að
þvinga fram samfellda atburðarás eða mynd sem hefur upphaf og endi og
skýrar tengingar milli einstakra þátta" (bls. 135). Sigurður Gylfi leggur
aherslu á að „tengsl rannsóknareininganna við stórsögur séu ekki aðeins
óæskileg heldur beinlínis hættuleg þar sem þau einoki athygli fræði-
mannsins" (bls. 133). Þetta er áhugaverð glíma við „einvæðingu sögunn-
ar" sem Sigurður Gylfi heldur áfram á næstu síðum. Með því nær hann
því markmiði sínu að halda fram róttækum sjónarmiðum um þýðingu
einsögu í leit að ábyggilegri vitneskju um fortíðina og hvernig rannsókn-
Ir á einstaklingum, þekktum eða óþekktum, séu „efniviður fyrir mótun
hugmynda okkar um söguna" (bls. 117) fremur en að einstaklingarnir séu
"rannsakaðir sem sögulegt afl" (bls. 117). Frásagnarháttur Sigurðar Gylfa
er þó hefðbundinn: Segja má að hann láti stórsögu um eðli sagnfræðilegra
aðferða þvinga sig til þess að tengja athuganir sínar við stærri heild, þ.e.
Umræðu um eðli ólíkra viðhorfa til sagnfræðirannsókna.
Greinar Davíðs og Sigurðar eru gagnleg skrásetning á því sem hefur
verið rætt um þessi efni hér á landi á undangengnum misserum og Sig-
Urður gerir áhugaverða tilraun til að ýta umræðunni um einsöguna