Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1929, Blaðsíða 100

66
TlMtARIT ÞJO.ÐRÆKNISFELAGS ÍSEENDINGA
úrelt og liurfu eSa var breytt, og
fjöldi nýrra laga settur. Ef vér ber-
urn frásagnir íslendinga sagna um
málaferli saman við lög þjóðveldis-
ins, kemur í ljós, að lögfræðin í
sögunum brýtur oft og í verulegum
atriðum í bág við lagabækurnar.
Hefur sannazt við nákvæma rann-
sókn, að lýsing sagnanna á þá að
jafnaði við eldri lög og réttarástand.
Atvikin geymdust í munnmælum,
'eins og þau gerðust, og frásögninni
var ekki breytt í samræmi við það,
sein sagnamenn vissu, að var sam-
kvæmt gildandi lögum. Hefði þó
mátt búast við, að munnmælin
syndguðu oft í því að heimfæra
yngri lagaákvæði upp á eldri at-
burði.
Af því, sem hér hefur verið sagt,
er það ljóst, að sögurnar hafa getað
geymzt óbreyttar að efni til. Að
hve miklu leyti þær hafa verið sagð-
ar með sama orðfæri mann fram af
manni, er erfitt að átta sig á. Það
mun þó vafalaust, að sagnamenn
hafa reynt að varðveita söguna sem
líkasta því sem þeir lærðu hana.
Lýsing erlendra staðhátta hefur
hlotið að geymast nálega orðrétt, ef
hún átti ekki að færast úr lagi ;sama
gildir þegar lýst er eldra réttará-
standi. — Viðræður rnunu oftast
mótaðar í munnmælum, sumar al-
veg tilbúningur, en ekkert er til
fyrirstöðu því, að mörg orðaskifti
hafi geymzt rétt og óbrengluð. Má
jafnvel benda á dæmi þess, að sag-
an hefur geymt orðrétt tilsvör — án
þess að skilja þau rétt.
í Nizarorustu (1062) vann Har-
aldr Noregskonungur sigur, en
Sveinn Danakonungur komst und-
an á flótta. Hann kom að bónda-
bæ og þáði beina. Húsfreyja
spurði tíðinda; var henni sagt, að
orusta hafi háð verið og Norðmenn
sigrað. “Flýit man enn hafa kon-
ungrinn várr,’’ segir hon. Karl svar-
ar: “Eigi vita menn, hvárt hann
hefir flýit eða fallit.’’ Hon mælti:
“Vesul eru vér konungs; hann er
bæði haltr ok ragr.” Hvergi nema
hér er þess getið, að Sveinn kon.
ungur væri haltur, hvorki í íslenzk-
um ritum né dönskum; virðist sag-
an helzt telja “haltr ok ragr”
skammaryrði, þó að “haltr” sé
annars notað þannig. Það hefur
sannast við rannsókn á beinum
Sveins konungs, sem liggja í dóm-
kirkjunni í Hróarskeldu, að hann
hefur verið lítið eitt mjaðmskakkur,
svo að hann mun hafa stungið við.
Kerling hefur í brígzlum sínum gert
meira úr þessu líkamslýti en rétt
var.
Sumariö eftir Njálsbrennu voru
brennumenn sóttir til sektar á al-
þingi, en málið ónýttist og sló í
bardaga á þingstaðnum. Brennu-
menn létu undan síga og vildu leita
vígis í Almannagjá, en Snorri goði
varnaði þeim að ná víginu. “Snorri
goði kallaði þá til Flosa (höfðingja
brennumanna): “Hví farit þér svá
geystir, eða hverir elta yðr?’’ Flosi
svarar: “Ekki spyr þú þessa af því
er eigi vitir þú áðr. En hvárt veldr
þú því, er vér megum eigi sækja til
vígis í Almannagjá?” “Eigi veld ek
því,’’ segir Snorri, “en hitt er satt,
at ek veit, hverir valda — ok mun
ek segja þér, ef þú vill, at þeir valda
því Þorvaldr kroppinskeggi ok
Kolr.” Sagnaritarinn hefir ekki