Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1937, Side 28

10
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
og til >ess að afla sér þekkingar og
mentunar á flestum sviðum. En
samt er það hverjum unglingi þroski
og tamning að nema fleiri tungur,
og það viðurkenna Englendingar
bezt sjálfir með því að leggja meg-
ináherzlu á nám latínu og grísku í
beztu skólum sínum, ekki af því að
lærisveinarnir þurfi á þessum mál-
um að halda til þess að tala við hótel-
þjóna eða skrifa verzlunarbréf, held-
ur til þess að efla skýrleik og orku
hugsunar þeirra og gefa þeim kost á
því sálufélagi við Hómer og Sófokles,
Platon og Aristóteles, Virgil og
Tacitus, sem aldrei fæst með því að
lesa rit þessara höfunda í þýðing-
unni. Það er nú hin háskalegasta
stefna í uppeldismálum nútímans, að
allt nám eigi að gera sem léttast,
þekkinguna eigi að láta renna ljúf-
lega niður í sykruðum pillum og hún
eigi öll að vera undirbúningur undir
hið praktiska líf. Andleg orka vex
ekki fremur en líkamleg nema við
átök og áreynslu. Unglingunum er
ekki nema hollt að bergja þegar á
skólabekkjunum á hinni beizku al-
vöru lífsins. Sum af hinum mestu
verðmætum mannkynsins, eins og
hina klassisku fornmenningu, kom-
ast menn aldrei í kynni við, ef þeir fá
þau ekki á unga aldri, áður en lífs-
baráttan byrjar. Og gildi þeirra er
ekki praktiskt, ekki undirbúningur
undir lífið, heldur miklu fremur í
því fólgið, að gefa æskunni í vega-
nesti mælikvarða, sem lyftir henni
yfir hið hversdagslega líf, brynjar
hana gegn því að verða öllum hé-
góma og heimsku hins borgaralega
lífs að varnarlausri bráð. f lærða
skóianum í Reykjavík voru í minni
skólatíð lærðar sex erlendar tung-
ur (latína, gríska, enska, þýzka,
franska og danska). Þetta lifðum
við af. Og mér er óhætt að segja,
að af þessum erlendu tungum vildi
eg sízt hafa verið án latínunnar, sem
var rækilega kennd (en grískan því
miður of lítið til þess að menn héldu
síðar áfram að lesa hana). Hin mál-
in, nýju málin, hefði eg síðar neyðst
til þess að læra, og þó að það hefði
verið dálítið erfiðara, þá var það
bita munur en ekki fjár, því að öll
hefi eg orðið að læra þau betur síð-
an, og auk þess var latínan undir-
staða, sem gerði allt annað tungu-
málanám auðveldara. En latínu
hefði eg aldrei lært, ef eg hefði ekki
gert það fyrir tvítugsaldur, áður en
eg byrjaði á sérnámi við háskóla.
Hvað kemur þetta íslenzkunni í
Vesturheimi við ? Eg geri ráð fyrir*
að allur fjöldi þeirra unglinga, sem
af íslenzku bergi eru brotnir, læri
ekkert mál að gagni í skólununi
nema ensku. Þeir hafa að minnsta
kosti næga orku og tíma aflögum til
þess að bæta íslenzkunni við. Enn
er íslenzkan svo lifandi mál víða um
Vesturheim, að ef unglingarnir
fengju dálitla undirstöðu-kennslu í
henni, gætu þeir af foreldrum sínum
og nágrönnum haldið áfram að nema
hana sem lifandi mál, enda eru þess
nóg dæmi um hinar yngri kynslóðir.
En hvað er þá unnið við þetta? Er
það annað en tilfinningasöm þjóð-
rækni, sem hefur ekkert fyrirheit
fyrir hið raunverulega líf ? Eg skal
ekki neita því, að ræktarsemi við
ætternið á hér hlut í máli. Og hver
maður verður heldur meiri en minni
fyrir slíka ræktarsemi. En það er
samt annað og fleira við þetta unnið.
Það er fornt spakmæli, að menn