Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1937, Side 117

ÞJÓÐRÉTTARSTAÐA ÍSLANDS
99
sjónarmiði hefði ekkert verið >ví til fyrirstöðu, að breyta báðum málunum
með nýjum konungsúrskurði.
Með hinni nýju íslenzku stjórnarskrá var ný veruleg breyting gjörð á
ríkisborgararéttinum. Eg er þar fyllilega á sama máli og Knud Berlin,
þótt skoðanir okkar fari ekki saman um rétt íslands í því efni. Samkvæmt
íslenzku stjórnarskránni var gjörður munur á þeim, sem fæddir eru á ís-
landi, og öllum öðrum. Þeir fyrri höfðu kosningarrétt, ef þeir höfðu haft
fastan bústað í hlutaðeigandi kjördæmi í eitt ár. Allir aðrir þurftu ekki
einungis að uppfylla þessi skilyrði', heldur líka að hafa búið á íslandi hin
síðustu 5 ár. Til þessa síðari flokks töldust allir, sem ekki voru fæddir á
íslandi, líka danskir ríkisborgarar. Danskir ríkisborgarar voru þar með
alveg gjörðir jafnir útlendingum.
Samkvæmt lögum, er staðfest voru af konungi árið 1917, fékk ísland
þrjá ráðherra. Jón Magnússon var settur forsætisráðherra eftir að Einar
Arnórsson hafði beðist lausnar. Strax eftir að hann var kominn til valda,
lýsti hann því yfir, að stjórnin vildi vinna af öllum kröftum að því, að ís-
lenzka þjóðin fengi fult vald yfir öllum málefnum sínum. Alþingi skipaði
nefnd í neðri deild, er skyldi semja tillögu um, “hvaða ráð eigi að taka, til
hess að fá öll okkar málefni í eigin hendur og sjálfstæði okkar viðurkent
eins fljótt og mögulegt er”.
Flytjendur voru Bjarni Jónsson frá Vogi, Gísli Sveinsson, hinn fyr-
verandi ráðherra Einar Arnórsson og Magnús Pétursson. Hinn síðast-
nefndi lét svo um mælt í umræðunum um málið á Alþingi, að ísland væri
nú komið nálægt takmarki sjálfstæðisins, þar sem landið hefði fengið full
umráð yfir málefnum sínum, þótt ekki hefði það ennþá fengið fult sjálf-
stæði. Nú sé því mest um vert, að vinna að því, að sjálfstæðið verði ekki
takmarkað aftur, eftir stríðið. “Eg býst við því,” sagði hann, “og það
gjöra einnig margir menn mér fróðari og getspakari um slíka hluti, að
Þegar friður verður saminn, muni þjóðirnar koma sér saman um einhverja
Þá skipun landa og ríkja í Norðurálfunni, sem ætluð verði til frambúðar, og
^uni erfiðara ef ekki ómögulegt síðar meir að fá komið til leiðar nokkurri
breytingu á þeirri skipun. Við væntanlega friðarsamninga getur því orðið
tækifæri til þess að fá öllum kröfum okkar framgengt, bara ef við stöndum
aUir saman of höfum lag á að koma ár okkar fyrir borð. Að þá sé tæki-
færið er margt sem bendir til þess, og þá ekki sízt það að nú er los á öllum
landa og ríkja samböndum og stóru ófriðarþjóðirnar, sem mestu hljóta að
ráða um slíkt, hafa hvað eftir annað lýst því yfir að smáþjóðirnar eigi
sjálfar að ráða samböndum sínum og stjórn og að hvert þjóðerni hafi þar
Jafnan rétt til þess að segja til hvernig það vilji að því sé stjórnað. Það
Vlrðist því liggja í augum uppi að þar með sé viðurkent, að vér sjálfir
höfum rétt tii að kveða á um það hvort vér viljum vera í sambandi við
onnur ríki eða standa einir. — íslendingar munu nú allir hafa sannfærst