Hugur - 01.06.2008, Síða 10

HuGUR | 20. ÁR, 2008 | S. 8-23
Erindi Konfusíusar við samtímann
Geir Sigurðsson ræðir við Henry Rosemont Jr.
Vestrænir heimspekingar hafa verið tregir til að taka kínverska og raunar asíska heim-
speki alvarlega. I Fyrirlestrum um sögu heimspekinnar skrifar Hegel að „öllu pví
sem austrænt er eigi að úthýsa úr sögu heimspekinnar", meðal annars vegna skorts
á sértekinni hugsun og tilhneigingar til óvirkrar sjálfsskoðunar. Viðhorf á borð við
petta virðist enn nokkuð ráðandi á meðal vestrænna heimspekinga. Hvað telurpú að
kínversk heimspeki hafi að bjóða vestrænum heimspekingum?
Hér er freistandi að vísa til þeirra orða Bertrands Russell, í riti hans Óvinsælar
ritgerðir, að vegna þess að Hegel vissi ekki annað um Indland en að það var til var
það honum tákngerving „hreinnar veru“, en vegna þess að í Berlín hafði honum
verið veitt staða prófessors var borgin honum tákngerving „hins altæka“. Hegel
var mjög hrokafullur gagnvart öðrum menningarheimum, eins og raunar fyrir-
rennari hans Kant, sem hélt því fram að Konfusíus hefði engan skilning haft á
siðferði og einungis sett fram hegðunarreglur fyrir prinsa og fursta. Tilvitnunin í
Hegel tjáir raunar tilhneigingu vestrænnar heimspeki til sértekningar og þar með
„frelsunar" úr viðjum rúmlegra og tímanlegra aðstæðna. Flestir vestrænir heim-
spekingar hafa skilið þessa tilhneigingu sem viðleitni til að setja fram fúUkomlega
altæk sannindi. Nauðsynleg forsenda þessarar afstöðu er sú trú, sem soðin var
saman úr grískum sjónarmiðum og gyðing-kristnu hefðinni, að Guð hafi fúll-
komna þekkingu á öllum hlutum. Þar sem maðurinn er skapaður í líki Guðs
ætti hann h'ka að geta öðlast slíka þekkingu. Aðrar menningarhefðir hafa verið
öllu hógværari, en vegna þess að vestræn heimspekihefð hefúr alla tíð haft þessa
guðsmynd bak við eyrað hefúr sértekin hugsun nánast verið skilgreiningaratriði
fyrir vestræna siðmenningu. Það er hins vegar ekkert í sjálfú sér sem knýr á um
að heimspeki eigi að einskorðast við sértekningu. Ef við göngum út frá upphafi
hennar, að heimspeki sé „ást á visku“, má sjá fyrir sér ótal mismunandi leiðir
sem hún getur farið. Persónulega gremst mér andúð margra vestrænna heimspek-
inga á asískri heimspeki því ef markmiðin eru að víkka út sjóndeildarhringinn og
efla frumleika og gagnrýna hugsun hljóta hin framandi sjónarmið sem finnast í
asískri heimspeki að greiða götuna til þeirra markmiða. Eflaust má rekja þessa
andúð bæði til hroka og öryggisleysis. Heimspekingar sleppa ódýrast með því