Hugur - 01.06.2008, Blaðsíða 87

Ski/ið á milli
85
Þetta er svo skýrt með því að huglæga eiginleika hafi hlutir í krafti huglægrar
afstöðu til þeirra.
Nú ríður á að skýra betur tvennt: annars vegar hvað átt sé við með huglægum
eiginleikum og hins vegar hvað villulaus ágreiningur sé. Byrjum á eiginleikunum:
Greinarmunur á huglægum og hlutlægum eiginleikum snýst um það að huglægir
eiginleikar séu á einhvern mikilvægan hátt háðir huglægri afstöðu sem hlutlægir
eiginleikar eru þá óháðir. Ymsar leiðir hafa verið farnar til að gera þennan greinar-
mun og þar með til að skilgreina huglæga eiginleika. I grein sinni „Values and
Secondary Qualities“2 nefnir John McDowell til dæmis tvær þeirra. Sú fyrri er að
kalla þá eiginleika huglæga sem við getum ekki fyllilega skilið og haft hugtök yfir
öðruvísi en með vísun í tiltekið hugarástand og reynslu okkar af því.3 Seinni leiðin
er að kalla þá eiginleika huglæga sem eru í raun aðeins ímyndaðir af okkur eða
afurðir þess hugarástands sem fær okkur til að halda að hlutir hafi þá.4 5 *
Þeir huglægu eiginleikar sem ég þalla um hér eru meira í ætt við seinni leið-
ina hjá McDowell en þá fyrri. Það sem málið snýst um er ekki það hvernig við
öðlumst skilning á eiginleikunum heldur það hvemig hlutirnir hafa þá eiginleika
sem um ræðir. Samkvæmt seinni leiðinni hjá McDowell er þó óljóst hvort hlut-
irnir geti yfirleitt haft þessa eiginleika, þeir virðast fyrst og fremst vera til í koll-
inum á okkur sjálfum. Huglægu eiginleikarnir sem ég á við eru eiginleikar sem
hlutir geta haft en ástæða þess að hlutur hefur slíkan eiginleika er eitthvað sem
býr í kollinum á okkur.s
Það að hlutur hafi tiltekinn huglægan eiginleika er samkvæmt skilgreiningu
minni háð tiltekinni huglægri afstöðu sem hefur ekki áhrif á það hvort hann
hefur tiltekinn hlutlægan eiginleika. Nú þarf auðvitað að spyrja hvers konar hug-
læg afstaða það er sem málið snýst um og á hvaða hátt hluturinn sé háður henni.
Hinir ýmsu hlutir og eiginleikar geta verið háðir ýmiss konar huglægri afstöðu á
ýmsa vegu án þess að það tengist verufræðilegri stöðu þeirra beinlínis.
Hugsum okkur til dæmis að ég sitji með leirklump í höndunum og ákveði að
móta úr honum kúlu. Hluturinn sem ég bý til úr leirnum verður þá hnöttóttur
vegna þess að ég ákvað að hafa hann hnöttóttan og lögun hlutarins er að þessu
leyti háð ákvörðun minni, sem er vissulega einhvers konar huglæg afstaða. Þetta
þýðir hins vegar ekki að lögun sé huglægur eiginleiki.Til að eiginleiki teljist hug-
lægur þarf það hvort hlutur hefiir hann að standa og falla með því að einhver (og
við vitum kannski ekki alveg hver þessi „einhver11 er) hafi þá afstöðu til hans að
hann hafi þennan eiginleika. Yfirleitt er ekki litið á lögun sem huglægan eigin-
leika þar sem ekki er talið að það hvort hlutur sé hnöttóttur standi og falli með
því hvort einhver h'ti svo á að hann sé hnöttóttur. Ef ég ákveð að búa til kúlu en
bý svo til teningslaga hlut án þess að gera mér grein fyrir því þá verður sá hlutur
2 McDowell (1985/1988), s. 170.
3 Þennan skilning á huglægum eiginleilcum má t.d. finna hjá Colin McGinn (1983).
4 Það er þessi leið til að greina milii huglægra og hlutlægra eiginleika sem J.L. Mackie hefur í huga,
sjá t.d. Mackie (1976).
5 Þann greinarmun á huglægum og hludægum eiginleikum sem ég miða við má t.d. finna hjá
Gareth Evans (1980) ogjohn Campbell (1993).