Hugur - 01.06.2008, Page 96

Hugur - 01.06.2008, Page 96
94 Eyja Margrét Brynjarsdóttir að skoða mögulega afstæðiskenningu um eiginleika sem tæpast verður kallaður huglægur: það að vera stór. Hugsum okkur að ioo g þung hagamús yrði á vegi okkar. Væri rétt að segja að hún væri stór? I samanburði við aðrar hagamýs væri hún afar stór. I samanburði við flestar aðrar spendýrategundir væri hún hins vegar ekki stór. Þetta má væntanlega afgreiða án afstæðishyggju um sannleika með einhvers konar samhengishyggju, til dæmis þannig að hagamúsin geti ekki einfaldlega haft eiginleikann að vera stór heldur geti hún aðeins verið stór-miðað-við-hagamýs, stór-miðað-við-spendýr, o.s.frv. En ef hægt er að setja fram afstæðishyggju um eiginleika á borð við fyndni hlýtur að vera hægt að setja fram sambærilega kenningu um þann eiginleika að vera stór. Samkvæmt slíkri kenningu getur hagamúsin vel haft þann eiginleika að vera stór. Hins vegar er sanngildi setningarinnar „Músin er stór“ afstætt við það samhengi sem setningin er metin í. I þessu tilfelli ræðst það samhengi þó ekki af sjónarhorni tiltekins aðila, eins og í dæminu um fyndnina, heldur af þeim hlutum sem eðlilegt er að bera músina saman við undir þeim kringumstæðum sem um hana er rætt. Það er þá bæði satt og ósatt að hundrað gramma hagamús sé stór, eftir því við hvað er miðað. Það hvort eitthvað er stórt er hins vegar ekki huglægt. Vissulega getur ýmiss konar huglægt mat farið fram í tengslum við það. Gvendur gæti til dæmis kom- ist að þeirri niðurstöðu að hundrað gramma hagamús sé of stór til að gaman sé að eiga hana í búri á meðan Guddu fyndist að hundrað gramma hagamús væri alveg hæfilega stórt gæludýr. Þetta mat Gvendar og Guddu er samt ekki það sem ákvarðar það hvort hagamúsin er stór. Hundrað gramma hagamús er fjórum sinn- um þyngri en meðalhagamúsin og þar með stór miðað við aðrar hagamýs óháð því hvort Gvendur eða Gudda vilja eiga hana. Það sem er huglægt í þessu sambandi er mat Gvendar og Guddu á hentugri hagamúsastærð en ekki það hvort músin er stór. Þetta huglæga mát er huglægt á talsvert annan hátt en eiginleikarnir sem ég kallaði huglæga. Samt sem áður er það afstætt við samhengi, samkvæmt þessari mögulegu afstæðiskenningu um stærð, hvort setningin „Músin er stór“ er sönn. Afstæði við samhengi eitt og sér dugar sem sagt ekki til að gera eiginleika huglægan. Það er ekki nægjanlegt skilyrði. En er það nauðsynlegt skilyrði? Til að leggja mat á það skulum við skoða hvaða hlutverki afstæðið gegnir þegar eigin- leikar geta talist huglægir. Það sem virðist einkenna þá eiginleika sem við köllum huglæga er að um þá getur ríkt ákveðið afbrigði af viflulausum ágreiningi sem getur ekki ríkt um þá afstæðu eiginleika sem ekki teljast huglægir: Hugsum okkur að Gvendur segi „þessi skemmtiþáttur er fyndnari en þátturinn sem var sýndur í gær“. Gudda svarar svo „nei, mér fannst hinn þátturinn fyndnari“. Sé villulaus ágreiningur mögulegur virðist hann eiga við þarna. En sambærilegt dæmi um villulausan ágreining er ekki hægt að setja upp um eiginleika á borð við að vera stór. Hugsum okkur að Gvendur segi „þessi mús er stærri en músin sem var hér í gær“ og að Gudda svari „nei, mér finnst hin músin stærri". Þetta hljómar undar- lega og við gerum ráð fyrir að annað hvort Gudda eða Gvendur hafi rangt fyrir sér. Það hvor músin er stærri hefúr ekkert með það að gera hvað einhverjumfinnst. Það er þetta að einhverjum finnist eitthvað sem er lykilflnn að huglægninni.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180

x

Hugur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.