Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1983, Síða 22

20
Og sem hann hafði lengi svo lifað, sofnaði
hann einn dag í mörkinni, og fundu hann
þar liggjanda þrjár meyjar, er riðu um
mörkina, og fylgdi þeim frú þeirra. Þær
litu hann sofanda. Þær stigu af hestum
sínum og gekk ein til, þar sem hann lá,
og hugsaði mjög lengi um, áður hún þekkti
hann. Var hann þá ólíkur því, sem fyrr
var hann. Og sem hún kenndi hann um síðir
sakir þess sárs, er hann hafði í andliti,
henni þótti mjög undarlegt og hitti sína frú
grátandi og mælti: „Frú mín,“ kvað hún, „ég
hefi fundið herra ívent, þann besta riddara,
er vopn hafa borið. En ég veit ekki, fyrir
hverja misverka er svo þunglega fallið dugandi
manni. Það grunar mig, að hann hafi of mikinn
harm og hafi týnt viti sínu, því að ekki mundi
hann ella halda sig svo, ef hann væri í fullu
viti sínu. Makara væri, að hann hefði fulla
skynsemi, sem þá er hann hafði besta, og ef
honum líkaði að dveljast með oss og hjálpa
yður. En ef þessi fengi heilsu og dveldist
með yður, mundi hann skjótt hrinda yðrum
óvinum".
„Óttumst þar ekki um,“ kvað frúin: „meðguðs til-
hjálp skulum við að vísu koma úr höfði hans og
hug æðistormi þeim, er hann kvelur, nema hann
undan flýði. En nú skulum við heim skunda,
því að ég á smyrsl þau, er gaf mér Morgna hin
hyggna og sagði mér aldrei mætti æði né óvit
spilla þess manns hug né höfði, er smurður yrði
með þessum smyrslum"'.
Þær fóru sem skyndilegast til kastala og tók
frúin til buðksins, er í voru smyrslin, og bað
hana með mikilli vægð, að hún væri ekki of mild
af smyrslunum, utan smyrja höfuð hans og háls,
- „en ber ekki víðara á hann“.
Og er hún kom í mörkina, þá batt hún hestana. Því
næst gekk hún að honum sofanda og smurði hann með
smyrslunum, þar til er úr var allt úr buðkinum.
Síðan lét hún hann liggja í sólskininu og sofa.
Þornuðu nú smyrslin á honum. Hún lagði niður
hjá honum gangveruna og gekk brottu síðan. Og
er hún var eigi langt komin frá honum, þá nam
hún staðar og vildi vita, hvað hann hefðist að.
Og litlu síðar vaknaði ívent og hafði fengið
vit sitt. Sá hann sig svartan og sólbrunninn,
nöktan og hneistan og vissi ekki, hvað valda
mundi. Hann sá liggja hjá sér nýja gangveru.
Tekur hann það ráð, að hann klæðist. Og sem
hann skyldi ganga, þá var hann orðinn svo mátt-
laus, að hann gat eigi gengið" (4).
Mærin hjálpaði síðan ívent til að komast á bak
hestinum, og riðu þau bæði saman heim til kastala
frúarinnar, þar sem honum var hjúkrað „við alls
kyns hóglífi“ í sex vikur. En að þeim tíma liðnum
hafði hann „aftur fengið allan sinn styrk" og tók þá
að berjast af mikilli hreysti fyrir frúna.
Saga þessi felur í sér merkilega raunhæfan
skilning á eðli geðræns sjúkleika (3), og kemur
hann í raun réttri heim við skoðanir geðlækna nú á
dögum. Meyna grunar strax við fyrstu sýn, að ívent
„hafi týnt viti sínu“ og muni orsökin vera harmur.
Hún leitar þá ásjár frúarinnar, svo að hann „fengi
heilsu“, og frúin fullvissar hana um, að hægt sé að
lækna þennan „æðistorm“, sem „kvelji hug hans og
höfuð". Lækningin á sturlun fvents með smyrslum
er að vísu skáldskapur einn, nema sú aðferð sé
komin frá Galenosi, en vistin í kastalanum á ekki
síður þátt í batanum. Orð og athafnir kvennanna
bera með sér, að þær álíti fvent hafa truflast á
geðsmunum í kjölfar tilfinningalegs áfalls og ganga
jafnframt að því vísu að hægt sé að lækna slíkan
sjúkleik^með lyfjum og andlegri aðhlynningu.
Wright leiðir fram þær niðurstöður, að franskar
riddarasögur frá miðöldum endurspegli verald-
legar og tiltölulega raunhæfar hugmyndir um geð-
rænan sjúkleika, og gæti þar lítilla áhrifa af kenn-
ingum kirkjunnar. Af þessum niðurstöðum megi
svo álykta að á 12., 13. og 14. öld hafi í Frakklandi
verið uppi sú skoðun, að sturlun væri læknanlegur
sjúkleiki sem rekja mætti til umbyltinga í tilfinn-
ingalífinu (3).
EGILSSAGA
Um svipað leyti og riddarabókmenntir urðu til í
Frakklandi komu íslendingasögurnar til skjalanna
á íslandi, og munu mörg minni þar vera tekin að
láni úr þeim frönsku. íslendingasögumar eru
flestar ritaðar á 13. öld, en gerast að mestu á sögu-
öldinni, þ.e.a.s. á tímabilinu frá 930-1030 eða
200-300 árum áður. Má því gera ráð fyrir að höf-
undamir lýsi í sögum sínum lífsviðhorfum eigin
samtíðar, þótt þeir hafi reynt að setja sig í spor
söguhetjanna eftir því sem munnmæli um 10-12
ættliði hrukku til. Sögurnar eiga það sammerkt við
önnur skáldverk að fjalla um sálarlíf manna og
samskipti þeirra sín á milli í listrænum búningi, en
taka frönskum riddarabókmenntum langtum fram
um öll listræn efnistök. Sálarlífslýsingar íslend-
ingasagna skipa sérstöðu meðal klassískra heims-