Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1983, Síða 24

22
deyjum vit, ef okkr sýnist. Seint ætla
ek Þorstein, son þinn, yrkja kvæðit eftir
Böðvar, en þat hlýðir eigi, at hann sé eigi
erfðr, því at eigi ætla ek okkr sitja at
drykkjunni, at hann er erfiðr“. Egill segir,
at þat var þá óvænt, at hann myndi þá yrkja
mega, þótt hann leitaði við, - „en freista má
ek þess“ segir hann.
Egill hafði þá átt son, er Gunarr hét, ok
hafði sá ok andazt litlu áðr. Ok er þetta
upphaf kvæðis:
„Mjök erum tregt
tungu at hræra . . . “ o.s.frv.
„Egill tók að hressast, svá sem fram leið að
yrkja kvæðit, ok er lokit var kvæðinu, þá
færði hann þat Ásgerði ok Þorgerði ok hjónum
sínum. Reis hann þá upp ór rekkju ok settist
í öndvegi. Kvæði þetta kallaði hann Sonatorrek" (5).
Frásögn þessi bregður upp svipmynd af djúpu
þunglyndiskasti ásamt helstu einkennum þess og af
því tagi sem brýst oft út í sambandi við ástvina-
missi. Egill leggst í rekkju og ætlar bersýnilega að
svelta sig í hel. Raunar hefir birst sú skoðun, að
Agli hafi aldrei til hugar komið að „flýja af hólmi
lífsins“ með því að svelta sig til bana. Hann hafi
lokað sig inni í rekkju sinni og hvorki neytt svefns
né matar til að „magna anda sinn, heyja glímu við
Oðinn, geta ort sér til huglausnar", jafnvel heima-
menn hans á Borg hafi ekki skilið hvað hann væri
að gera (6). Vel má vera að hægt sé að gæða
hátterni Egils Skallagrímssonar svo rómantískum
skilningi, þótt sultur hafi yfirleitt ekki þótt vænleg
leið til andagiftar. En þá væri líka allt framferði
Egils helber leikaraskapur og lítt í samræmi við
hugarstríð hans yfir líki sonar síns.
Viðbrögð Ásgerðar, konu Egils, bera þess hins
vegar greinileg merki, að hún hafi talið hér hættu á
ferðum. Hún þekkti betur skaplyndi Egils en aðrir
og hafði einmitt sjálf valdið honum þunglyndis-
kasti, þegar hún hafnaði umsjá hans eftir dauða
Þórólfs manns síns. Þá tók „Egill ógleði mikla, sat
oft og drap höfðinu niður í feld sinn“. Einmitt þess
vegna skynjar Ásgerður af kvenlegum næmleika,
að hún stendur Agli of nærri tilfinningalega til þess
að geta haft áhrif á hann í þessu sjúklega ástandi. Á
þriðja degi bregður hún á það ráð að leita ásjár
Þorgerðar, dóttur sinnar, en hún var gift kona í
Hjarðarholti og löngu vaxin frá Agli, föður sínum.
Sendimaður Ásgerðar „reið sem ákaflegast vestur
í Hjarðarholt,“ svo að mikið hefir þótt liggja við, og
kom hann þangað „um nónskeið". Jafnskjótt og
Þorgerður spyr tíðindin, lætur hún söðla sér hest og
ríður ásamt tveim fylgdarmönnum „um kvöldið og
nóttina" uns hún kemur til Borgar. Tímasetningin
á komu sendimannsins og brottför Þorgerðar und-
irstrika enn frekar í frásögninni hversu brátt var
brugðist við.
Þorgerður hefir engin umsvif við komuna að
Borg, heldur tekur strax til við meðferð á Agli og
gengur síðan markvisst til verks. Það er eftirtekt-
arvert að hún viðhefur sams konar tilburði gagn-
vart Agli og nú á tímum þykja vænlegastir til
árangurs í geðlækningum og eru í reyndinni for-
senda þess að terapeutisk breyting eigi sér stað,
þ.e. að sjúklingurinn losni við einkenni sín og verði
aftur samur og jafn fyrir tilverknað meðferðar-
innar. Raunar stefnir hvers konar viðtalsmeðferð
að þessu marki og í því skyni hafa fjölmargar slíkar
aðferðir sprottið upp í seinni tíð. Höfundar þeirra
eiga það allir sameiginlegt að rökstyðja notkun
aðferðanna með sálfræðilegum skýringum eða
jafnvel kenningakerfum, sem þeir telja að eigi
mesta hlutdeild í hinni terapeutisku breytingu,
enda státa þeir flestir af árangri hjá 70-80%
sjúklinga.
Rannsóknir hafa hinsvegar leitt í ljós, að
terapeutisk breyting á sér ekki stað fyrir tilstuðlan
sálfræðilegrar skýringar, sem er í raun réttri goð-
saga (7) — heldur fyrir áhrif ákveðinna tilburða í
samskiptum sjúklings og læknanda, og ræðst þetta
samskiptamynstur í meginatriðum af kringum-
stæðum meðferðarinnar og atferlisháttum geð-
sjúklinga yfirleitt. Hér er því umfram allt á ferðinni
samskiptalegt atferli (communicative behavior)
(8) og verður þetta mynstur að uppfylla ákveðin
skilyrði til þess að terapeutisk breyting eigi sér
stað. Mikilvægust þeirra eru þessi:
a) Læknandinn ræður alltaf ferðinni, beint eða
óbeint, vitandi eða óafvitandi.
b) Læknandinn gengst inn á einkenni sjúklingsins
og lætur hann halda þeim áfram, en setur
honum jafnframt þolraun (ordeal) að þreyta
með sér og ræðst hún af þeirri mótspyrnu sem
sjúklingurinn veitir. Þegar sjúklingur hefur yfir-
stigið raunina, hefir terapeutisk breyting farið
fram og sjúklingurinn losnað við einkenni sín
(8).
Þolraunin ber í sér þversögn í meðferðinni
(therapeutic paradox) því að þar er jafnframt