Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1983, Síða 45

43
Af 1.073 sjúklingum, er liðu af taugaveiklun
(neuroses), voru 573 (53.4%) með geðræn líkams-
einkenni. Flestir liðu af kynlífstruflunum eða ein-
kennum frá meltingarfærum.
Af 331 sjúklingi er leið af drykkjusýki og geðvillu
(alcoholism, psychopathy), voru 136 (41.1%) með
geðræn líkamseinkenni. Flestir höfðu einkenni frá
meltingarfærum.
Flokkun geðrænna líkamseinkenna var eftir-
farandi:
Geðræn líkamseinkenni í vöðvum 305.1
Geðræn líkamseinkenni í hjarta- og æðakerfi
305.3
Geðræn líkamseinkenni í meltingarfærum 305.6
Önnur geðræn líkamseinkenni 305.0, 305.2,
305.7, 305.8, 305.9
Aðeins um 21% sjúklinga er liðu af alvarlegri
geðveiki (psychosis) voru með geðræn líkamsein-
kenni, en rúmlega 53% þeirra er liðu af tauga-
veiklun. Niðurstöður þessar eru í samræmi við
niðurstöður erlendra rannsókna (4).
UMRÆÐA
Sjúklingar með geðræn líkamseinkenni í rann-
sókn þessari hafa sérstöðu njá þeim er h'ða af slíkum
einkennum. Þeir höfðu almennt einnig önnur ein-
kenni, s.s. kvíða og depurð. í flestum tilfellum
leiddu einmitt þessi einkenni til þess að þeir leituðu
til geðlækna. Sjúklingarnir höfðu einnig vissa sér-
stöðu hjá þeim er líða af geðsjúkdómum. Flestir
þeirra eru með taugaveiklun (neuroses) og eru því
tiltölulega fáir þeirra lagðir inn á geðsjúkrahús.
Við skiptingu geðrænna líkamseinkenna
(physical disorders of presumably psychogenic
origin) er stuðst við skilgreiningu 8. alþjóðlegu
sjúkdómsskrárinnar. í síðustu eða 9. alþjóðlegu
sjúkdómsskránni er tók gildi hér á landi þann
01.01. 1982 hefur fyrri greiningu verið breytt
þannig að nú er henni skipt í tvo flokka. Til annars
flokksins teljast geðræn líkamseinkenni sem eru án
finnanlegra vefrænna breytinga. Til hins flokksins
teljast þau einkenni er koma fram með vefrænum
breytingum. Síðari skiptingin er jafnframt skráð
meðal vefrænna sjúkdóma í líffærum sem breyt-
ingarnar koma fram í hverju sinni. Ekki var í öllum
tilfellum ljóst hvort um vefrænar breytingar væri að
ræða hjá þeim, er höfðu geðræn einkenni í rann-
sókninni, því fer hér betur að tala um líkams-
einkenni en líkamssjúkdóma. Ljóst er þó að flestir
þeirra liðu af geðrænum líkamssjúkdómum eins og
þeir eru skilgreindir samkvæmt 8. alþjóðlegu sjúk-
dómsskránni.
Ekki er ljóst á hvern hátt andlegt ástand leiðir til
líkamlegra einkenna. Nefnd á vegum heilbrigðis-
málaráðs Sameinuðu þjóðanna hefur unnið að
betri skilgreiningu á einkennum og orsökum
þeirra. Nefndin bendir á að oftast fari saman
líkamleg einkenni og geðræn. Því vill hún draga í
efa réttlætingu þess að rekja orsakir geðrænna
líkamseinkenna annaðhvort til sálrænna truflana
eða líkamlegra. Nefndin telur að betur færi að tala
um viðkvæmni eða veilu í viðkomandi líffærum og
starfsemi þeirra gagnvart andlegu álagi. Slík veila
eða röskun á starfsemi kemur aðallega fram í því
sem kallað er „ósjálfrátt taugakerfi“ líffæranna
(autunom system) (5).
Aðeins þeir sjúklingar í rannsókn þessari eru
taldir haldnir geðrænum líkamseinkennum þegar
þeir hafa verið meðhöndlaðir, oftast eftir ná-
kvæmar rannsóknir á sjúkdómum þessum. Hér er
því í vissum skilningi um að ræða sjúklingahóp þar
sem bæði geðlæknar og aðrir læknar vinna saman
að greiningu og meðferð. Bent hefur verið á þýð-
ingu þess að sjúklingar séu skoðaðir og metnir á
þann hátt (6). I um 68% tilfella meðhöndluðu tveir
læknar sjúklinga fyrst í stað eftir komu til geð-
læknis. Tveim árum eftir fýrstu komu höfðu 39%
sjúklinga geðræn líkamseinkenni áfram í meðferð
hjá geðlæknum. Af þeim var einn af hverjum fjór-
um einnig í meðferð hjá öðrum lækni. Á sama tíma
voru 16% þeirra er voru með geðræn líkamsein-
kenni aðeins í meðhöndlun hjá öðrum læknum en
geðlæknum, en 45% voru ekki í meðferð. Áður
hefur verið fjallað um sameiginlegt verkefnasvið
geðlækna og annarra lækna (7).
Fullnægjandi upplýsingar fengust hjá um 40%
sjúklinga um skoðun þess að vera meðhöndlaðir af
tveim læknum. Almennt létu sjúklingamir í ljós
ánægju með slíkt samstarf þar sem annar læknirinn
sinnti líkamlegum einkennum og hinn tilfinninga-
legum vandamálum. Telja má því víst að þetta hafi
stuðlað að bættum skilningi og nýtingu sjúklinga á
þekkingu okkar og starfssviði. Yfirleitt létu geð-
læknarnir og aðrir læknar vel af slíku samstarfi.
Sýnt hefur verið fram á (8) að 9% sjúklinga
yngri en 50 ára, er leita í fyrsta skipti til geðlækna á
íslandi, virðast einkum áhyggjufullir út af líkams-
einkennum. í erlendri athugun (9) kemur í ljós að
40% þeirra er leita eftir geðlæknisþjónustu töluðu
mest um líkamleg einkenni.
U.þ.b. 72% sjúklinga með geðræn líkamsein-
kenni liðu af truflunum á meltingarfærum og kyn-
færum. Rannsóknir (10) á íbúum New York
borgar sýndu að hjá þeim er liðu af geðrænum
líkamseinkennum reyndust 18% hafa einkenni frá
meltingarfærum og kynfærum. Ef draga má álykt-