Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1983, Side 89

87
síðan heldur nýgengið áfram að aukast jafnframt
því sem SÁÁ ræður yfir fleiri plássum.
UMRÆÐA
Nærtækt er að geta sér þess til, að hér hafi verið
mikil ófullnægð eftirspum eftir meðferð vegna
drykkjusýki. Til þess að hægt sé að nota fyrstu
innlagnir á sjúkrahús eða fyrstu viðtöl á göngu-
deild sem grundvöll fyrir áætlun um nýgengi,
verður sjúkdómurinn eða kvillinn, sem um ræðir,
að vera vel skilgreindur og framboð á sjúkrahús-
rýmum eða göngudeildarmeðferð að vera nægjan-
legt og stöðugt til að mæta eftirspurn.
Að því er tekur til drykkjusýki hefur hvorugt
þessara skilyrða verið til nema á árabilinu 1953-
1960, og aftur síðan 1976, að framboð meðferð-
armöguleika fyrir drykkjusjúklinga hefur verið
verulega mikið. Að frátöldum þessum tveim
tímabilum er líklegt að ekki hafi nema hluti þeirra,
sem hafa drykkjusýki, komið til meðferðar. Sé ætl-
unin að finna hvert raunverulegt nýgengi einhvers
einkennis eða sjúkdóms er, verður að fylgjast ná-
kvæmlega með tilteknum hópi yfir ákveðið tímabil
og skrásetja öll ný tilfelli, sem upp koma á því
tímabili. Augljóst er, að slíku er erfitt að koma við,
þegar um er að ræða einkenni eða kvilla eins og
drykkjusýki, sem er óskýrt afmarkaður, nema í
hinum alvarlegri tilvikum, þegar allir eru sammála
um greininguna. Æskilegasta aðferðin er að byrja
að fylgja slíkum hópi, áður en nokkur í hópnum
hefur fengið kvillann, og fylgja honum síðan yfir
ákveðið árabil, en slíkar kannanir eru erfiðar í
framkvæmd. Næstbesti kosturinn, kannski betri
kostur, þegar um er að ræða kvilla eins og alkohól-
isma, er að gera þverskurðarkannanir og sjá hvert
algengið er með vissu millibili og hversu margir
hafa fallið brott og hversu margir nýir hafa
bæst í hópinn við endurkönnun. Eina slíka könnun
höfum við gert hér á landi (13) og fundum þá, að
algengið var 5,1% 1974, en 4,5% fimm árum
seinna. Á þessu fimm ára bili hafði 2,5% „batn-
að“, en 1,9% „veikst“, ef skilgreiningin var sú, að
þeir sem veikir væru, hefðu þrjú eða fleiri einkenni,
sem bentu á misnotkun áfengis. Fært yfir á sama
mál og nýgengið, sem hér er lýst að framan, þýðir
þetta 378 á ári af hverjum 100.000 íbúum á aldrin-
um 20-54 ára. Sé hins vegar litið eingöngu á það,
sem fellur undir áfengisfíkn, er nýgengið 231 á ári
fyrir fólk á þessum aldri. Síðustu fjögur árin hefur
nýgengið, reiknað frá öllum sem leitað hafa með-
ferðar, aukist úr 285 upp í 384.
Líkumar til að verða áfengismisnotkun eða á-
fengisfíkn að bráð má áætla af nýgenginu, sem við
fundum við rannsóknirnar á drykkjuvenjum (13)
og bera saman við það sem áður hefur verið áætlað
(8). Sé þetta gert, kemur í ljós, að líkumar til að
verða þessum kvillum að bráð eru rúmlega helm-
ingi meiri nú en áður, eða 12,4% á móti 5,4% fyrir
áfengismisnotkun, og 7,8% fyrir áfengisfíkn nú á
móti 3,5% fyrir áfengissýki í læknisfræðilegum
skilningi Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar fýrir
25 árum. Ef eingöngu væri litið á líkumar fyrir
áfengismisnotkun hjá körlum samkvæmt skilgrein-
ingu rannsóknanna á drykkjuvenjum, mætti áætla
þær 22,1% nú á móti 9,9% áður. Við samanburð á
niðurstöðum erlendra rannsókna og rannsókna
hérlendis á drykkjuvenjum 1974 (12) kom í ljós,
að algengi misnotkunar hér á landi samkvæmt skil-
greiningu sem við notum, reyndist eins og það
gerist hæst annars staðar þar sem áfengisneysla er
miklu meiri en hér á landi. Það má þannig leiða
nokkrar líkur að því, að skilgreiningarnar á mis-
notkun og áfengisfíkn sem notðar voru í drykkju-
venjukönnununum hafi verið það rúmar, að tíðni
þessara kvilla hafi verið ofáætluð. Á hinn bóginn
mundu þeir sem aðhyllast kenningar Ledermanns
(15) telja aukninguna á líkunum fyrir áfengis-
misnotkun svara til þess sem búast mætti við, þar
eð meðalneyslan á mann hefur nær þrefaldast
miðað við það sem var á manndómsárum hópsins,
sem fjallað var um í eldri rannsóknum.
Nýgengið við meðferðarstofnanir á árunum
1953-57 var 219 ááriaf 100.000 íbúumeldri en 15
ára og nálgast því fíkninýgengið, sem fannst síðar
við kannanimar á drykkjuvenjum. Á árabilinu
1976-80 er það orðið enn hærra og þó sínu hæst á
árabilinu 1978-81, að það er jafnvel orðið hærra
en misnotkunamýgengið, sem áætlað var á grund-
velli þverskurðarkannanana á drykkjuvenjum.
Á íslandi virðast fleiri leita meðferðar vegna
drykkjusýki en nokkurs staðar annars staðar.
Skýrist það sjálfsagt fyrst og fremst af hinu mikla
framboði á meðferð á vissum tímabilum. Finnland,
Frakkland og írland hafa mjög hátt nýgengi inn-
lagna á geðdeildir vegna drykkjusýki (16) eða
89,9, 76,8 og 90,6 fyrir 100.000 karla eldri en 15
ára á ári hverju á árunum 1968-1969. Á írlandi var
nýgengið 183 á árinu 1977 fyrir 100.000 karla 15
ára ogeldri (17).
Á ámnum 1972-1975 var tíðni fyrstu innlagna
vegna drykkjusýki á Kleppsspítala meðal karla yfir
15 ára aldri 85 af 100.000 á ári. Eftir að þjónusta
spítalans við drykkjusjúka hafði verið endurskipu-
lögð og aukin á árinu 1976, meira en tvöfaldaðist
tíðni fyrstu innlagna og varð að jafnaði 183 á árun-
um 1976-1979. Nýgengi drykkjusýki miðað við