Sagnir - 01.06.1993, Blaðsíða 48

oft að byggja rannsóknir sínar nær ein-
göngu á rituðum heimildum. Máldagar,
lögbækur, annálar, dagbækur, ævisögur
og jafnvel skáldverk geta veitt miklar
upplýsingar og nákvæmar lýsingar á
klæðnaði. Aðrar heimildir em handritalýs-
ingar og höggmyndir, einkum þegar
fjallað er um miðaldir, síðan taka málverk,
skreytingar og varðveittir gripir við, ljós-
myndir, kvikmyndir og prentuð blöð og
myndir þegar kemur fram á okkar öld.
Eðli sínu samkvæmt geta þessar heimildir
verið mjög vandmeðfamar.
Kvikmyndin „Á hverfanda hveli”
segir okkur ekkert marktækt um klæðnað
í Suðurríkjum Bandaríkjanna um 1860,
hinsvegar er hún góð heimild um það
hvemig hönnuðir i Hollywood frarn-
reiddu “sögulegan veruleika” árið 1939.
Myndin fór víða og varð svo vinsæl að
hún hafði áhrif bæði á hönnuði og
almennan smekk og úr varð hið svokaUaða
„New Look”, sem franski tískukóngur-
inn Dior fékk svo heiðurinn af að hafa
skapað.
I málverki hafa skapast sterkar hefðir
sem lifa oft öldum saman, Þessar hefðir
gera búningasagnfræðingnum oft erfitt
fyrir þegar nota skal t.d. portrettmynd
sem heimild um útlit og klæðnað ákveð-
innar persónu eða þjóðfelagshóps, Hversu
sönn er myndin? Sýnir hún mann-
eskjuna eins og hún var í raun og veru,
eða á kannski fremur að líta á slíkar
myndir sem tilraun til að festa á flöt ósk-
hyggju eða draum um fegurð og glæsi-
leika. Myndin er e.t.v. fremur heimild
urn óskhyggju en raunveruleika. Upp
koma í hugann fjöldi portrettmynda
sem gerðar voru á 17. öld af kóngafólki,
hirðfólki og ættmennum þeirra. Allt ber
þetta folk sama svipmótið eða svipleysið
sem mikið holdafar skapar.
Það var hefð á Englandi í tíð Charles II
(1630-1685) að mála hefðarkonur og
hirðmeyjar konungs íklæddar nokkurs-
konar morgunsloppum úr silki. Eru þær
sýndar í hlutverkum grískra gyðja eða
sem penónugerfingar kvenlegra dyggða.
Búningurinn, sem sýnir meira en hann
hylur, er því tákn eitt og til þess ætlaður
að skipa hinni dauðlegu konu á stall með
ódauðlegum gyðjum bókmenntanna. Á
sama hátt voru íslenskar konur á árun-
um eftir stríð myndaðar á ljósmynda-
stofum borgarinnar í hlutverki hinna
ódauðlegu Hollýwoodstjama. Myndin er
þannig oft draumur einn um veruleika,
a.m.k. nær alltaf veruleikinn settur á
svið.
Hvemig getur sagnfræðingurinn nýtt
sér þekkingu og rannsóknir búninga- og
textílfræðinga? Búninga- og textílfræðin
hljóta að falla undir sagnfræðina, þótt
heimildanotkun þessara greina nái út
fýrir hefðbundinn ramma sagnfræðinnar.
Textílar og klæðnaður em jú hluti af dag-
legu lífi fólks á öllum tímum sögunnar
og um leið er framleiðsla þeirra, notkun
og dreifmg svo nátengd sögu atvinnu-
vega og verslunar að hvomgt kemst af án
hins. Þannig byggðu og byggja enn heilu
landsvæðin afkomu sína á textflum og
klæðagerð og eiga allt sitt undir duttlung-
um ffamboðs og eftirspurnar. Af þessum
sökum verður ekki fjallað um efiiahags-
og atvinnusögu Vestur-Evrópu án þess
að minnast á textíliðnað og verslun án þess
að tala um tísku.
Búninga- og textílfræðingar aðstoða
listfheðinga á ýmsan hátt. Niðurstöður
þeirra skera oft úr um aldursgreiningu
verka, bæði málverka, höggmynda og
handrita. Þeir geta einnig komið með
nýjar upplýsingar hvað varðar greiningu
myndefnis, eða skorið úr um hvort verk
séu folsuð.
Hér hefitr verið drepið á innbyrðis
tengsl sagnfræði, listasögu, og búninga-
og textílsögu. Viðfangsefni þessara greina
eru ólík, en skarast þó víða. AUar byggja
þær rannsóknir sinar á heimildum,
stunda heimildarýni og þróa rannsókn-
araðferðir. Hver einstök grein býr yfir
sértækri þekkingu, sem í raun ætti að líta
á sem forða er allir ffæðimenn gætu
gengið í.
Stéttaskipting húmanískra ffæðigreina
virðist vera á undanhaldi og ætti það að
auðvelda samvinnu fræðimanna. Hér á
landi er reyndar nokkur hefð fyrir slíkri
samvinnu, eins og fræðirit eftir Bjöm
Þorsteinsson, Kristján Eldjárn, Björn
Th. Bjömsson, Hörð Ágústsson, Elsu E.
Guðjónsson o.fl. sýna.
46 SAGNIR