Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Síða 102

Tímarit Máls og menningar
miklu eldri en hinn ritaði texti og hafa ver-
ið lagðir á minnið margar kynslóðir, sumir
e. t. v. margar aldir, áður en þeir komust
á skrá, og verið kenndir og lærðir í presta-
skólum, að líkindum af mikilli nákvæmni;
hefur raunar einatt verið meira mark tekið
á þeim lærdómi en bókartextum. Af RV er
nú ekki til nema ein gerð, kennd við Saka-
lya, og handrit hennar mjög samhljóða og
auk þess studd munnlegri hefð; þau eru þó
flest tiltölulega nýleg. Fleiri gerðir hafa
verið til í fymdinni, en líklega ekki borið
mikið á milli.
í vestrænum fræðum eru RV-hymnar oft-
ast taldir til orðnir milli 1500 og 1000 f.
Kr., en ekki er það nema ágizkun, og þætti
að vísu ekki allnákvæmt tímatal annars
staðar. Þeir eru líklega ortir í Induslönd-
um eða nokkuð þar nærri sem nú er Pakist-
an, en þar hafa staðið elztu ríki ariskra
þjóða á Indlandi. Aría kölluðu sig bæði
indverskar og íranskar þjóðir (sanskrít
arya, avestiska airya; íran dregur nafn sitt
hér af), en um flutninga þeirra norðan úr
Miðasíu, suður yfir silkimjúka sanda Amú
Darja sem Rúdakí kvað um löngu síðar,
veit nú enginn neitt, nema þeir hafa varia
orðið löngu eftir 1500 f. Kr. Það þjóðfélag
sem í má ráða í hymnum RV virðist nú ær-
ið fátæklegt til hvorrar hliðar sem horft er,
þeirrar dýrðar sem síðar varð eða þeirra
borga sem grafnar hafa verið úr jörð í
Indus-löndum á síðustu áratugum og eru
miklu eldri en ríki Aría.
Rígveda er„keine schöngeistige Lektiire“,
segir Geldner í formála fyrir þýðingu sinni,
og víst munu fagurkerar og litteratar sækja
þangað lítið gaman. Ég efast um að til séu
margar leiðinlegri bækur í veröldinni:
linnulausar bænarollur við báglunduð goð,
ýmist svört eða lýsibjört, klofstór, drykk-
felld og ógurieg; fegurstu samlíkingar við
rymjandi graðuxa og skjöldóttar kýr. Allt
er þetta svo bundið í stríðar og torráðnar
setningar; fáir hymnar svo að þar sé ekki
eitthvað sem enginn botnar upp né niður í,
margir þar sem ekki sér glóru, enda kvað
Yaska, einn af elztu ritskýrendum, þann
dóm upp fyrir 2500 árum að RV væri með
öllu óskiljanlegur. Því var að vísu svarað
svo að það væri yndi guðanna að rugla fólk
með myrkum gátum, og mann grunar líka
stundum að RV sé ein af þessum dýrðar-
bókum sem eru settar saman til að stríða
málfræðingum, enda hefur hann orðið efni
í meiri heilaspuna en nokkur önnur bók,
nema væri þá Avesta. Þýðingar á þess kon-
ar texta eru því í rauninni ólæsilegar öðr-
um en þeim sem stuðzt geta við frumtext-
ann, og eiginlega ekki til annars gerðar en
að hjálpa til við að greiða úr setningafræði-
legum flækjum.
Af þessu má vonandi nokkuð ráða hvaða
þrautir þýð. hefur átt að stríða við þegar
hann reyndi að gera þennan myrkvið tor-
ráðinna setninga og ódælla orða nokkurn
veginn færan fólki með óskyld viðhorf og
aðra siði, og á tungumáli svo gjörólíku sans-
krít sem íslenzka er, og ekki nema vorkunn-
armál þó honum hafi ekki tekizt það vel.
Því þýðingin er ekki góð; hún er ekki
skemmtileg, og hún er ekki ýkjafróðleg.
Þýð. er bersýnilega óvanur að fást við ved-
isk fræði. Þeir fræðimenn sem hann nefnir
(sjá einkum bls. 8—12) eru flestir 19.-ald-
armenn og hafa fæstir lifað langt fram á
þessa öld; hann virðist hvergi hafa stuðzt
við nútímarannsóknir, t. a. m. hvergi notað
þýðingu Geldners1 eða skýringar Renou’s,2
rit sem þó liggja á náttborði hvers einasta
Veda-fræðings. Að vísu var grundvöllur
vediskra fræða lagður á 19. öld, en þó hef-
ur ófátt verið gert í þeim vísindum síðan,
þekking aukizt og vinnubrögð breytzt. Um
1 Der Rig-Veda, úbersetzt und eriautert.
B. 1—4. Cambr., Mass. 1951—57.
2 Sjá t. a. m. Études védiques et pani-
néennes. T. 1 — París 1955.
92