Tímarit Máls og menningar - 01.03.1977, Síða 94

Tíviarit Máls og menningar
flokksins skrifaði hann refjalaust og reisti þar með stjórnmálum á 20. öld
þá níðstöng sem þau hafa til unnið.
En við ætluðum að tala um Svejk góðadáta.
Enda þótt Hasek ætti takmarkaða hylli í pólitíkinni þá var þó gengi hans
enn lægra í hinum æðri vitsmunakreðsum bókmenntafræðinganna í Prag á
þeim dögum þegar ritsmíðar hans voru að birtast hvar sem greiðsla fékkst
fyrir þær.
Bókmenntafólkið taldi hann ekki áhugaverðan höfund. Það leit niður á
þennan ruddalega skrílhöfund sem kitlaði hláturtaugar múgsins. Raunar var
fyrirlitningin gagnkvæm. Hasek brást, að sögn, ekki verr við öðru en því að
vera kallaður rithöfundur.
Nú kannast enginn lengur við nöfn þessa gáfufólks í heimalandi þess en
hvert mannsbarn útá Islandi þekkir Jaroslav Hasek.
Og það er furðanlegt til þess að hugsa með fjallháa bókmenntasögulega
staðreynd eins og „Ævintýri Svejks góðadáta í heimsófriðnum" hvernig
hending ein virðist ráða því að bókin yfirleitt verði til og síðan nánast krafta-
verk að hún ekki glatast í hafróti bjórs og vína áður en handritið kemst á
prent líkt og skáldsögurnar tvær sem fyrr er getið.
Josef Lada heitir sá sem gerði hinar velþekktu teikningar við söguna af
Svejk góðadáta.
Kunningsskapur þeirra Haseks hófst árið 1907 þegar Hasek hljóp að heim-
an og frá borgaralegu starfi í banka einum í Prag til þess að sinna ritstörfum
og drykkjuskap í næði.
Uppúr þessu bjó Hasek annað veifið hjá Lada þangað til hann var kall-
aður í herinn árið 1915. Þeir vinirnir sáust ekki aftur fyrr en 1921. Þá átti
Hasek að baki margháttuð ævintýri í heimsófriðnum. Meðal annars hafði
hann hlaupist yfir til rússneskra rauðliða og verið þar borgarstjóri í nafni
byltingarinnar um skeið en sagt af sér þegar vínbirgðir borgarinnar voru
þrotnar.
I eftirmála við skrautútgáfu af Góðadátasögunum segir Lada orðrétt um
vin sinn:
„Jaroslav Hasek var strax farinn að skrifa sögur af góðadáta fyrir heim-
styrjöldina og hafði fengið þær útgefnar hjá Hejdy og Tucka útgáfunni.
Það var svo árið 1922 að Hasek gerði mér heimsókn og bað mig að teikna
kápur á „Ævintýri Svejks góðadáta í heimsófriðnum" sem til stóð þá að gefa
út í hefmm. Eg sneri mér undireins að þessu verkefni og teiknaði mynd af
Svejk að kveikja sér í pípu. A tilsettum tíma fór ég með þessa mynd í
Mohelský krána. Þar biðu þeir mín Hasek og útgefandinn, Sauer að nafni.
Þeir urðu hrifnir af teikningunni og Hasek bauð mér undireins fyrir hana
200 krónur. Það fannst Sauer smánarborgun og hækkaði loforðið í 500
krónur. Rifrildi þeirra um teikningarlaunin lyktaði svo með því að Hasek
sló í borðið og krafðist þess að ég fengi 1000 krónur.
Það varð Iítið um greiðslur þar á staðnum en ég mátti aftur á móti borga
veitingarnar fyrir þá báða.
80