Tímarit Máls og menningar - 01.09.1985, Síða 30

Tímarit Máls og menningar
hjálp samtímis því að hann hrindir henni frá sér. Dísa misskilur þessar
þversagnir, heldur að þær séu trúarlegs eðlis og vísar stöðugt til pabba
síns, biskupsins. Hún er ekki dýrlingur, hún er ung kona sem skilur ekki
eða vill ekki skilja það sem hún sér. Hún reynir í örvæntingu sinni að ná til
þess Lofts sem hún bjó sjálf til í fyrsta atriðinu — en hann er ekki til nema í
ímyndun hennar.
III.
Samband Lofts og Steinunnar er enn flóknara en samband hans og Dísu og
hefur lengi vafist fyrir túlkendum Galdra-Lofts. Samkvæmt grein Jóns
Viðars hafa menn viljað skoða Dísu og Steinunni sem andstæður, fulltrúa
hinnar andlegu og líkamlegu ástar, hins góða og hins illa, engilsins og
hórunnar. Þessi skilningur gengur alls ekki upp í verkinu eins og Jón
Viðar bendir réttilega á. Hann segir: „Steinunn er . . . svo geðfelld persóna
og réttur hennar gagnvart Lofti svo ótvíræður, að óhugsandi er að líta á
grimmd hans gagnvart henni sem merki um siðgæðislega fullkomnun."7
Flestum túlkendum hefur líka reynst erfitt að koma því heim og saman
við engils/hóru-túlkunina hve tvíbent afstaða Lofts til Steinunnar er,
einkum í fyrsta þættinum. Jón Viðar segir um túlkun Gunnars Eyjólfs-
sonar á framkomu Lofts við Steinunni í fyrsta þættinum: „Hann reynir að
hrinda henni frá sér, eins lengi og textinn leyfir slíkt, þ.e. þangað til
ástríðan nær skyndilega tökum á honum í lok atriðisins, og þess sér engin
merki að hann hafi slæma samvisku vegna framkomu sinnar.“8 Og um
túlkun Arnars Jónssonar: „Honum er greinilega órótt og hann reynir að
halda henni frá sér, en í lok atriðisins nær lostinn að nýju tökum á
honum . . ,“9 Hvötum Lofts er hér lýst eins og einhvers konar náttúru-
hamförum — en einmitt þetta atriði sýnir vel hve flóknar tilfinningar Lofts
til Steinunnar eru.
Þegar hér er komið sögu hafa Loftur og Steinunn tekist á, Loftur færist
undan, Steinunn fylgir eftir, þangað til hann snýr við blaðinu og segir
henni söguna af því þegar hann „sá“ hana fyrst. Steinunn hefur baðað sig
nakin í ánni á heitu sumarkvöldi, Loftur liggur á gægjum bakvið stein og
verður uppnuminn. „Frá þeirri stundu gat ég ekki gleymt þér“ segir hann.
(26)
Samsvarandi lýsingar á stúlkunni fögru og saklausu sem baðar sig og
veit ekki um karlinn sem liggur á gægjum, eru vel þekktar í málverkum og
bókmenntum karla, allt frá grískum goðsögum og gamla testamentinu til
okkar daga. Það er ekki erfitt að sjá hvers vegna þessar „gluggagægjur“
hafa haft kitlandi áhrif á karla og í framhaldi af því hvers vegna þessi
292