Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1985, Blaðsíða 43

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1985, Blaðsíða 43
Loftur á „h inu leiksvidinu“ samfélög hafa búið til varnir gegn henni. Það sem er „heilagt“ er orðið til sem afneitun á hinu sem er „óhugnanlegt" og kristin trú, kirkjan, byggði upp magnað varnarkerfi gegnum aldirnar þar sem gert er ráð fyrir sálfræðilegri þörf manna fyrir algóðan guð, endalausa ást og samruna við >,annan“ sem verndar mann gegn „hinu óhugnanlega“. A tuttugustu öldinni hafa ekki bara trúin og kirkjan fallið saman heldur líka þær laga- og siðferðishugmyndir sem byggðu á henni. Það er orðið hlutverk bókmenntanna að vinna úr reynslu okkar og túlka hana, segir Kristeva. En bókmenntirnar geta ekki hreinsað okkur af „því óhugnan- lega“ öðru vísi en að sýna okkur að það sé til, sé tilvistarleg forsenda okkar. „Hin narkissíska kreppa“ sem virðist hrjá tuttugustu öldina meira en önnur tímaskeið, felst ekki í því að við höfum of mikið af narkissisma, sjálfsást, heldur því að við höfum of lítið af henni, trúum ekki á ástina, þorum ekki að elska. Otti okkar við að vera gleypt lifandi er sterkari en þráin eftir samruna við aðra. Við eigum líka mjög erfitt með að upphefja nokkuð, af því að köld efahyggjan fylgdi 20. öldinni úr garði og býður ekki upp á sterkt, algilt yfirsjálf, sem við getum samsamað okkur til að forða okkur frá upplausn sjálfsins og firringunni. I þessu félags-sálfræði- lega tómarúmi hafa menn kastast í pólitískt fang Hitlers og Stalíns — í leit að merkingu, leit að því reglukerfi sem gæti dugað til að halda hinni innri óreiðu í skefjum. Þar á meðal ófáir listamenn.25 Aðrir, en þeir eru fáir, hafa reynt að vinna beint úr reynslu okkar af „hinu óhugnanlega" og Jóhann Sigurjónsson var einn af þeim. Að mínu viti fjalla öll hans verk um þau átök sem fjallað hefur verið um hér að framan, verk hans eru „fjölskyldusögur" eins og Freud segir26 en ekki í öðrum skilningi en þeim að í þeim vinnur Jóhann úr djúpgerðum mann- legs lífs, eins og sá einn getur sem kryfur sjálfan sig lifandi — „lætur sér aldrei nægja tilvistina eina“27 svo að vitnað sé í skáldbróður Jóhanns, Fjodor Dostojevskí. Tilvitnanir: 1. Jón Viðar Jónsson: „Loftur á leiksviðinu" s. 24-76 2. Sami, s. 46 3. Sami, s. 66 4. Sami, s. 32-40 5. Atle Kittang: Luft, vind, ingenting, s. 13. I grein minni: „Innan og utan við krosshliðið" er sömuleiðis rætt um hugtakið „íroníu", s. 180-182 6. Jóhann Sigurjónsson: Galdra-Loftur, Rit II, Mál og Menning 1942. Allar tilvitnanir í leikritið hér á eftir, vísa til þessarar útgáfu. 7. Jón Viðar Jónsson, „Loftur á leiksviðinu“, s. 64 TMM XX 305
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.