Tímarit Máls og menningar - 01.09.1985, Blaðsíða 38

Tímarit Máls og menningar
hans og þess vegna getur hann ekki bætt úr honum öðru vísi en með loft-
köstulum, fantasíum sem innihalda ekkert annað en það sem hann er að
flýja undan.
Hin unga ást hans á Dísu virðist opna honum leið út úr þessum
sálarháska og hvað eftir annað talar hann (og Julia Kristeva) um ástina sem
læknandi afl. En Jóhann Sigurjónsson lokar þessari leið eiginlega strax og
sýnir með íronísku sambandsleysi Lofts og Dísu að Loftur er ekki fær um
að elska þó að hann þrái það ákaflega.
Dísa hættir líka að vera val Lofts þegar faðirinn gerir hana að sínu vali í
upphafi annars þáttar:
Ef þú vilt gleðja föður þinn, þá reyndu, áður en þú ferð héðan, að ná
ástum ungrar stúlku af göfugum ættum. Eg hygg, að þú munir ráða í
það, við hverja ég á. Þegar þú kemur heim aftur úr utanförinni,
kynni það að vera orðið um seinan. Og í útlöndum verða óefað
margar freistingar á vegi þínum. Gegn þeim er engin vörn betri en
að vita einhverja bíða sín með óbilandi trausti. (45)
Faðirinn vill að Dísa verði sú Penelópa sem bíður Odysseifs þegar hann
snýr heim og nú liggur það fyrir Lofti að framkvæma vilja föðurins eða
skapa sinn eigin vilja, ganga gegnum þau átök sem hann óttast svo mjög.
Og það er Steinunn sem þvingar hann til uppgjörsins.
Þáttur föðurins er afar athyglisverður í uppgjöri Lofts og Steinunnar.
Hún vísar til föðurins (51) og virðist ganga út frá því að hefði Loftur sagt
föðurnum frá sambandi þeirra hefði það tryggt henni Loft, þau hefðu
staðið saman gegn föðurnum. Þegar hún hefur hins vegar sagt Lofti frá
barninu gjörbreytist hann og í sviðsleiðbeiningum segir: (gengur um gólf,
nemur staðar í miðju tali við og við. Ákveðni hreimurinn í röddinni minnir
áföður hans.) (55) Þetta þýðir ekki að Loftur samsami sig föðurnum, ekki
enn . . . þetta eru hrein hlutverkaskipti. Loftur leikur föðurinn og faðirinn
hafnar bæði Steinunni og barni hennar. Steinunn skilur merkingu þessa og
hótar að eyðileggja Loft og drepa þar með föðurinn:
Allar framtíðarvonir þínar verða að engu. Það verða stór vonbrigði
fyrir föður þinn. Gömlum manneskjum getur orðið svo hlægilega
mikið um vonbrigði. (Hlær) Þær geta dáið af þeim. Þú ert einkason-
urinn, og þú verður honum til vansæmdar. (56)
Og í síðasta sinn vísar Steinunn til föðurins en í þetta sinn eins og þau
standi saman á móti Lofti: „Eg ímynda mér að honum finnist það skylda
þín, að þú viðurkennir barnið þitt.“ En nú dugir þetta ekki gegn Lofti. Oll
spenna er horfin úr sambandi hans og föðurins þegar hann svarar: „Þú
getur eyðilagt fyrir mér framtíðarvonir mínar. Þú getur gert föður minn
300