Tímarit Máls og menningar - 01.09.1985, Blaðsíða 131

Umsagnir um bækur
HRAÐI HINS HÆGA
Arni Ibsen: Skjaldbakan kemst þangað
líka. Eggleikhúsið 1984.
Pað er misjafnt hvaða aðferðum höfund-
ar beita til að koma boðskap sínum á
framfæri í verkum sínum. Flestir fela
boðskapinn í aðferðinni. Aðferðin er þá
merkingin. Þetta kann að hljóma heldur
furðulega en verður augljóst ef haft er í
huga eftirfarandi: Það að eignast fé er
talinn vera sjálfsagður hlutur og þess
vegna eiga gamlir menn oft fé í budd-
unni sinni. Ef ungur maður hrifsaði það
frá áttræðum karli yrði það eflaust talinn
þjófnaður. En seldi hann karli tyggjó og
fengi fé hans í staðinn væri það talin vera
heiðarleg verslun. Þannig er aðferðin við
að ná í fé karlsins merking verksins
hverju sinni.
Þeir höfundar eru til sem marka
stefnu verksins strax í upphafi, til dæmis
með fyrstu setningunni eða málsgrein-
inni. Aðrir láta aðferðina koma í ljós í
framvindunni. Enn aðrir geyma allt að
lokasetningunni sem bregður þá ljósi
yfir það sem við munum af verkinu, en
einkum það sem við höfum að mestu
gleymt og ræður úrslitum hvað varðar
smekk okkar og skoðanir á því. Vit okk-
ar á verki fer einkennilega mikið eftir því
hvað við höfum lítið vit á því en þykj-
umst hafa það.
Höfundar sem eru ljóðrænir nota oft-
ast þá aðferð að heilla meðan á verkinu
stendur og svipta lesandann dómgreind-
inni.
Aðferð Arna Ibsen í leikverkinu
Skjaldbakan kemst þangað líka er sú að
marka stefnu og merkingu þess með lík-
ingamáli og hlut: símanum strax í upp-
hafi. Samtölin í leiknum eru símtöl milli
William Carlos Williams og Ezra
Pounds þótt tengsl þeirra séu líka gegn-
um útvarp eða persónuleg. I fyrstu máls-
greininni lýsir William viðhorfum sín-
um til símans og síðan verður augljóst
að Ezra er sími sem færir honum boð
utan úr heimi. Ezra líður talsvert fyrir
bragðið. Þetta er Ieikbragð höfundar. Og
það er kannski sprottið af ósanngjarnri
kröfu Ieikhússins um spennu. Ezra verð-
ur að vélrænu andsvari, næstum að gjall-
andi bjöllu í ljóðrænum náttúruheimi
þess sem sat kyrr og hlustaði við mold-
arbarm sinnar móður.
I verki Arna eru William og Ezra jafn-
an samkvæmir sjálfum sér og eins er
samræmi í stíl verksins. Höfundurinn
ritstýrir og setur persónurnar á svið.
Leikhúsið er fremur til þess að áhorf-
endur sjái persónur í ýmiss konar ljósi en
innan frá eða inn í þokuheim tilfinning-
anna. Höfundurinn gerir áhorfendunum
það til geðs að stilla skáldunum upp sem
vissum andstæðum.
Þó að skáldin séu sett á svið sem
393