Tímarit Máls og menningar - 01.09.1985, Síða 33

Loftur á „hinu leiksviðinu“
stöðugt til föðurins, ýmist ögrandi eða með skírskotun til réttvísi hans.
Það er eins og hún sé að reyna af öllum kröftum að ná sambandi við Loft
fyrir tilstilli föðurins — en hún rekst þar alltaf á vegg. Og þegar öll sund
hafa lokast velur Steinunn masókíska lausn, hún beinir reiði sinni og
árásargirni inn, gegn sjálfri sér. Ofsafengnasta tjáning slíkrar árásargirni er
að drepa sjálfan sig.
Hér hefur verið rætt um ástir Lofts og kvennanna tveggja sem koma við
sögu hans í leikritinu. Sambönd hans við þær eru flókin og hin stöðuga
íroníska fjarlægð í verkinu gerir þau enn flóknari, blekkingarnar eru
afhjúpaðar um leið og þær eru búnar til. En Galdra-Loftur fjallar ekki
fyrst og fremst um samband og sambandsleysi Lofts og Dísu eða
Steinunnar. Höfuðátök verksins eru á milli Lofts og föður hans og
samband þeirra er lykillinn að þeim sálarháska sem leikritið fjallar um.
IV.
Ráðsmaðurinn er skýr persóna strax í fyrstu setningunum sem hann segir í
leikritinu. Hann stendur fyrir fjárhagsmálum biskupssetursins og gerir
það af hörku og skörungsskap. Hann hefur meiri völd en hann „ætti að
hafa“ af því að biskupinn er tómlátur um veraldarvafstur og sættir sig við
að deila völdunum með föður Lofts. í fyrsta atriðinu kemur samt í ljós að
einhver rígur er þarna á milli; biskupsfrúin er kuldaleg, jafnvel háðsk og
móðgandi í tilsvörum við ráðsmanninn og síðar staðfestir Dísa í samtali
við Loft að móðir hennar sé ekki ánægð með umsvif föður hans (eða um-
svifaleysi eiginmannsins?) (37).
I ljósi þessa verða draumar föðurins um framu'ð Lofts skiljanlegir; hann
vill að sonurinn verði nákvæm eftirmynd sín en að auki á Loftur að
uppfylla bælda metnaðardrauma föðurins — hann á að verða biskup.
Ráðsmaðurinn dregur enga dul á það hve mjög hann elskar son sinn eða
sjálfan sig í mynd Lofts. Hann gerir engar kröfur til Lofts aðrar en þær að
sonurinn fari í einu og öllu að hans vilja, honum dettur ekki í hug að leyfa
Lofti að vera sjálfstæð persóna eins og sjá má:
RÁÐSMAÐURINN: Ég kýs helst, að þú hlustir þegjandi á mig því
að annaðhvort segir þú mér ósatt eða þú talar í hreinskilni, og mér er
hvorttveggja jafn óljúft. (43)
Faðirinn bannar Lofti að elska Steinunni, býður honum að giftast Dísu,
sýni sonurinn óhlýðni er járnhönd í silkihanskanum. Hann talar um „að
beita valdi“, um reiði sína sem eigi „að vofa yfir Lofti eins og þrumuský“
og segir að lokum „ . . . sorg mín stendur við hurð þína og hlustar“ (43).
Engu að síður er persóna föðurins eins og hún birtist á sviðinu í litlu
295