Tímarit Máls og menningar - 01.09.1985, Page 55

„Ljóðafugl lítinn ég geymi ..."
Hún átti ekki til eigingirni. Hún skaraði fram úr í vandasömum listum heimilislífs-
ins. Hún fórnaði sér daglega ... — í stuttu máli var hún þannig gerð að hún átti
hvorki eigin skoðanir né óskir, en vildi heldur aðhyllast sömu skoðanir og eiga
sömu óskir og aðrir. Umfram allt — ég þarf varla að taka það fram — var hún
flekklaus.
She was utterly unselfish. She excelled in the difficult arts of family life. She
sacrificed herself daily... - in short she was so constituted that she never had a
mind or a wish of her own, but preferred to sympathize always with the minds
and wishes of others. Above all - I need not say it - she was pure.9
I sömu grein lýsir Virginia Woolf hvernig hún varð, á táknrænan hátt,
að drepa heimilisengilinn til að geta skrifað, þ.e.a.s. hún varð að hafna
ímynd konunnar sem engils þar sem sú ímynd er, í fórnfýsi sinni og skorti
á sjálfsvitund, ófær um listræna sköpun og þar með ónothæf og beinlínis
hættuleg fyrirmynd skáldkonunnar.
Stjúpa Mjallhvítar í ævintýrinu er gott dæmi um mynd af konunni sem
skrímsli. Hæfileiki hennar til listrænnar sköpunar kemur berlega í ljós í
því hvernig hún skiptir hvað eftir annað um gervi og bruggar Mjallhvíti
banaráð, en sú sköpun leiðir til ills eins, og verður að lokum til þess að
karlveldið (prinsinn) tortímir henni.
Mjallhvít sjálf hefur aftur á móti alla eiginleika engilsins, hún er
barnaleg, þæg, undirgefin og óvirk.
Niðurstaða ævintýrsins er sú að vilji konan lifa af verði hún að lúta
karlveldinu (hlýða dvergunum og prinsinum) og um leið vera ófær um
listræna sköpun. Vilji hún vera skapandi þá leiðir sköpun hennar til ills
eins þar til hún að lokum tortímir listakonunni.
Hefðin leggur þannig hömlur á bókmenntasköpun kvenna sem birtast
m.a. bæði í því hvernig hún lýsir konum og skáldum.
Eins og Helga Kress bendir á í grein sinni „Um konur og bókmenntir" í
smásagnasafninu Draumi um veruleika er til lýsing Huldu á því hvernig
hún brást við andstöðunni við skáldskap kvenna. Fyrst í stað fór hún leynt
með skáldskap sinn en eftir að komst upp um hana lýsir hún líðan sinni
þannig:
Mér varð við, sem stæði ég allsnakin frammi fyrir öllum heimi. Þetta var voðalegt.
„Það hefur aldrei þótt mikil prýði á kvenfólki," stóð í Grasaferð Jónasar — að
yrkja. Svo mundi ég eftir Ljósavatnssystrum, sem höfðu ort óttalegar vísur, svo að
mennirnir þeirra urðu að borga heilmikið af peningum fyrir tiltektir þeirra. Þetta
hafði ég heyrt og af því, að það snerti skáldskap kvenna, þá hafði það brennt sig
inn í huga minn. (Ur minningablöðum, 1965. Bls. 49.)
317