Tímarit Máls og menningar - 01.09.1985, Blaðsíða 125

Blómstrandi kvendýr
(5) (Ljóðræn) mannrýni. Menn (þ.e.a.s. ég og þú, hinir) verða ekki
sýnilegir íslenskum myndlistarmönnum (nema gegnum bækur og orð)
fyrr en um og upp úr 1970. Má þar í upphafi greina áhrif frá umróti og
endurmatshugmyndum 7. áratugsins og hippamenningunni svonefndu.
Mannrýnin (mannhyggjan) virðist hafa þróast í tvær megin áttir, annars
vegar er sjálfhverf og ofpersónuleg myndsköpun af meiði súrrealisma, sem
í daglegu tali gengur hér undir heitinu „sýrukúnst“ (og er enn ótrúlega
lífsseig í hugarheimi íslenskra listamanna) og hins vegar listsköpun þeirra
sem héldu sig niðri á jörðinni og sáu sjálfa sig og verk sín í víðara
samhengi. Hér er einkum átt við verk þeirra Jóns Gunnars Arnasonar sem
oft gerir ráð fyrir áhorfandanum sem þátttakanda í verkum sínum við
skoðun þeirra (t.d. með speglum), Sigurðar Guðmundssonar sem í mörg-
um ljósmyndaverkum sínum tekst að gera persónulegt myndmál almennt
og/eða „almennt myndmál" persónulegt; ennfremur verk Hreins Frið-
finnssonar, þar sem maðurinn sést sjaldan en er ávallt nálægur; í rauninni
eru verk hans bókmenntir skrifaðar með myndmáli. Og verk Helga
Friðjónssonar og Kristins Harðarsonar og „skóla þeirra“ (ættaður eftir
krókaleiðum frá Dieter Roth) þar sem maðurinn (íslendingurinn) er
orðinn að veruleika á myndfletinum í líki furðufugla og sérvitringa, þar
sem allt gerist (er gert) af knýjandi þörf og meðvitund, hvort sem verkin
kalla á klaufaskap, klám eða fáránleika. Að mannrýni í öllum myndum
steðjar sú hætta að blindast í samdaunun tíðarandanna. Verður hún þá
lítið annað en óaðskiljanlegur hluti af hringavitleysu „ættfræðinnar" eða í
bestafalli hnýsin myndbirting „kjaftasagnanna“ full af „meiningum" um
eitthvað sem varðar einungis þrönga hópa í stuttan tíma.
W
Helgi Þorgils
Fridjónsson. Þad
kvöld, 1982; olía á
striga, 138x 200
sm.
387