Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1988, Síða 57

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1988, Síða 57
Hvab er póstmódernismi? Tveir frægustu marxísku bókmenntafræðingar Vesturlanda gera engan skýr- an mun á list og annarri táknaframleiðslu póstmódernismans. Terry Eagleton segir póstmódernismann vera hrottalega skopstælingu á sósíalískri útópíu; með því að klæða jafnvel sjálfa firringuna í aðlaðandi búning hafi hann útrýmt um- merkjum alls skorts og þar sem hlutgervingin þeki nú allan félagslegan veru- leika hafi hún þurrkað út þær forsendur sem við höfum til að verða vör við hana. Utópían er hér og nú.47 Fredric Jameson telur tvennt helst setja svip sinn á póstmódernísk verk; oft beri sundurlaus formgerð þeirra geðklofaeinkenni, en einnig séu þau oft stælingar eða skrípamyndir arfþeginna forma, án þeirrar gagnrýnu írónu sem búið geti í skopstælingum.48 Ef við tökum seinna einkennið fyrir fyrst og lítum til þeirra „afbrigða" póst- módernismans sem rædd voru hér að framan, þá kann svo að virðast sem það megi heimfæra upp á þá endurvinnslu hefða sem fram fer í mörgum sam- tímaverkum. Bjóða slík vinnubrögð ekki upp á sníkjulist og hnoð með alþekkt stílbrögð áhrifamikilla listamanna? Til eru verk sem viðurkenna fúslega úr- gangsstöðu sína. Sem dæmi má nefna kvikmynd Brian de Palma, Body Double, sem er ekki bara ofurljós skoplíking Vertigo eftir Hitchcock, heldur lætur með sjálfsánægju í ljós fulla vitund um að hún er að öllu leyti ófrumleg eftirmynd (og það er undirstrikað með titlinum) og að ekkert í henni stenst sem endur- speglun veruleikans. En myndin veit líka af því að þótt hún útrými öllu inntaki sem við fáum trúað á þá getur hún samt tælt með yfirborðinu, m.a. með kven- líkamanum einsog í auglýsingunni fyrrnefndu. Höfundar slíkra verka eru áreiðanlega ekki rómantískir utangarðsmenn; hér er höfundurinn endurframleiðandi sem veit af tælingarmætti vöru sinnar. Það hefur færst í aukana að metnaðarfullir höfundar taki mikið tillit til væntinga hjá breiðum hópi lesenda. Frá þessu sjónarmiði kann Nafn rósarinnar að vera eins- konar stórmarkaður sem býður upp á eitthvað fyrir alla, einsog stundum er sagt bókinni til hróss. Má líta svo á að þetta marglaga verk Ecos, þar sem hann hefur steypt listilega saman erfðagóssi úr ýmsum áttum, sé dæmi um umburð- arlynda og „lýðræðislega" markaðshyggju sem nú ræður ríkjum? Eða eru ein- hver mörk sem skilja á milli slíks verks og annarra „markaða" sem neysluverur hrærast í og nærast á? Lítum á hitt einkennið sem Jameson nefnir, geðklofaform póstmódernism- ans, sundurleysi verka þar sem einstakir verkþættir eru ekki ofnir eins rækilega saman og í Nafni rósarinnar. Samkvæmt Baudrillard samræmist slíkt meðferð eftirmynda í neyslusamfélaginu. En er þessi fagurfræði ekki líka runnin úr módernisma og fólst formbylting hans ekki einmitt í ótal „röklausum tenging- um“ að hefðbundnu mati? Það er dadaistinn Tristan Tzara sem snemma á öld- inni kom með þá uppskrift að skáldverki að klippa skyldi orð úr dagblaði, láta í hatt og raða svo orðunum í ljóð í þeirri röð sem þau væru dregin úr hattinum. Slíkt handahóf ræður að sönnu ekki formgerð allra módernískra verka, en ég held það sé þó einmitt vandinn að tengja hina ýmsu textaþætti sem enn í dag 447
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.