Tímarit Máls og menningar - 01.12.1988, Side 119

skólanum - en ekki bæiir það að vonum
upp það sem tapast hefur.
Líf Karls tekur stakkaskiptum er
hann ákveður að gera eitthvað fyrir
dóttur sína sem hefur verið nauðgað á
hinn hroðalegasta hátt af tveimur lög-
reglumönnum sem drýgja tekjur sínar
með sprúttsölu. Og hvaða lausn finnur
Karl haldbesta fyrir vansælt barn sitt?
Jú, þá alkunnu lausn að byggja yfir fjöl-
skyldu sína nýtt hús. Sú lausn, ef lausn
skyldi kalla, lýsir engu öðru en andlegu
þrotabúi.
Þórður, bróðursonur Karls, hefur
nýlega misst atvinnu sína og um leið
helsta haldreipi þeirra manna sem vilja
„standa sig“. Hann á einnig við þann
vanda að etja að honum þykir kona sín
vera sjálfstæð úr hófi fram - sem hann
rekur til veru hennar í rauðsokkahreyf-
ingunni fyrr á árum og auðvitað með-
vitaðrar löngunar hennar til að lítil-
lækka hann. Vanmetakennd hans setur
hann ævinlega í þær stellingar að hon-
um þykir einsýnt að að honum sé vegið
úr öllum hornum. Er hann brestur í
grát í vanmætti sínum sér hann í tárum
sínum blasa við sigur konunnar: „Hún
skal ekki halda að hún sé búin að brjóta
mig niður fyrir fullt og allt. Eg skal sjá
til þess að hún skemmti sér yfir ein-
hverju öðru. Hann þurrkaði augun með
erminni og beit á jaxlinn." (71) Lífið
tekur að brosa við Þórði í lok sögunnar
er hann hefur losað sig við konuna og
fengið sér aðra og viðráðanlegri og er
auk þess orðinn verkstjóri með manna-
forráð.
Sagan hefst í fermingarveislu Guð-
rúnar þar sem flestar persónurnar eru
kynntar. I þeirri veislu drekkur Karl sig
fullan inni á klósetti og hverfur á vit
ævintýranna að henni lokinni. Sögunni
lýkur í annarri veislu, reisugilli nýja
Umsagnir um bakur
hússins hans Karls sem um leið er tákn
þess að hann hefur náð áttum. Þar held-
ur hann rismikla ræðu, orðinn nýr og
betri maður: „Þetta hús, sem við sitjum
nú í, er nýr kafli í lífsbók þessarar fjöl-
skyldu, það er kastalinn þar sem við
verjum konur okkar og börn, það er
fánastöngin sem rís í fararbroddi og
boðar nýja sókn og nýja sigra.“ (192)
Og dýpra verður víst varla sokkið í
hallærið.
Undir húfu tollarans sýnir okkur
þannig heim karla sem engar lausnir við
eigin vanda kunna aðrar en þær að kýla,
nauðga, drekka sér til vansa, halda
framhjá, flýja, sökkva í hyldýpi þung-
lyndis og sjálfsvorkunnsemi - og byggja
nýtt hús. Leitin að grundvelli til að
standa á og ná áttum virðist vonlaus;
sjálfsmat og -skilningur karlanna er svo
brenglaður að refilstígar verða sífellt
lausnin.
Konurnar virðast að felstu leyti betur
settar en karlarnir og má telja til nokk-
urra tíðinda. Þær eiga vitaskuld við
margan vanda að etja og ýmsar áhyggj-
ur en þær virðast í heild raunsærri og
jarðbundnari og þar með sjálfstæðari
enda kemur víða fram að þær verða að
umgangast sterkara kynið eins og stór
óþroskuð börn sem ekki kunna fótum
sínum forráð.
I þessari bók fer tveimur sögum fram
samtímis. Önnur er saga Eilífs í fjórum
köflum sem auðkenndir eru með ská-
letri, hin er sagan sem Eilífur segir af
ættingjum sínum, meginsagan. Yfir
þessum sögum báðum vakir svo alvitur
höfundur sem hefur alla þræði í hönd-
um sér og horfir írónískum augum yfir
allt sviðið. Og án þess að gera sér grein
fyrir íróníunni í sögunni er meira en
hætt við að allur skilningur á verkinu
fari forgörðum.
509