Tímarit Máls og menningar - 01.06.1991, Page 108

verði um að ræða samúð lesandans með persón-
unum, bak við yfirborðið sé aðeins tóm.
Þessi gagnrýni byggir að mínu áliti á mis-
skilningi. Hella er meðal fyrstu prósaverka hér-
lendis sem taka stórfellt sjónrænt uppeldi
lesenda sinna með í reikninginn og vita að
sálfræðiferli persónanna eru okkur kunn úr
sjónvarpinu og bíómyndunum, það er búið að
skýra þessi ferli út fyrirfram, eitt lykilorð nægir.
Möguleikar frásagnarinnar felast miklu fremur
í enduruppgötvun hluta-heimsins og tengsla
hans við persónunnar. Staða persónanna er skil-
greind út frá hlutunum sem umlykja hann eins
og bolunum, íþróttagöllunum, kasettutækinu,
Hondunni, Prince osfrv. Þessir hlutir eru meira
en umgjörð eða spegill, þeir eru á vissan hátt
persónurnar sjálfar og segja meira um þær en
langar innri lýsingar. Þetta eru hlutir sem ein-
kenna líf nútímans, tákn sem fljóta um í öllum
hinum vestræna heimi og vísa í raun ekki til
neinna sérstakra einstaklinga heldur miklu frek-
ar til lífsviðhorfa, illhöndlanlegs lífsstfls.
Allir í bíó
Ljóst að Hella er skrifuð um og fyrir bíókyn-
slóðir, lesendur sem þekkja tækni kvikmynd-
anna. Þetta kemur berlega fram í persónu-
sköpun og lýsingum en einnig í uppbyggingu
kaflanna sem kannski væri réttara að kalla
myndskeið. Þegar upphafsatriðið (5-7) er skoð-
að sést þar fyrst breið mynd af Suðurlandsund-
irlendinu sem síðan er þrengd og sjónarhornið
fært að þjóðveginum. Skyndilega rjúfa tveir
steypubílar á fleygiferð þessa kyrru mynd og
þegar þeir eru famir situr eftir skörp mynd af
vatnsúðanum sem spýtist undan hjólbörðum
þeirra. Síðan er „klippt á“ bflana sjálfa og þeim
fylgt eftir að brúnni gegnt þorpinu, inn í það og
út úrþví aftur. I syfjulegri húsaþyrpingunni sitja
einungis eftir drunur sem skekja rúðumar, einn-
ig rúðuna í herbergi Helgu Drafnar og skyndi-
lega er lesandinn kominn inn í þetta herbergi og
horfir á hana liggjandi í rúminu.
Þessi hæga þrenging að aðalsöguhetjunni er
mjög tíð í upphafi „myndskeiðanna“ en einnig
er henni beitt í lok þeirra og þá öfugt, „súmmað“
er frá henni og út í náttúmna. Þessi aðferð er svo
lík kvikmyndum að augljóst er að um enga
tilviljun er að ræða. Hugsunin að baki henni er
kvikmyndahugsun sem er sjónræn í eðli sínu.
Samt megnar þessi aðferð að setja mjög ólíka
hluti í samhengi, nokkuð sem skáldsagan er
hæfari um en margir aðrir miðlar. Dæmi um
þetta er tenging vatns úr krana, laxagöngu,
Bigga, smiðs, fjórðungsmóts hestamanna, sölu-
skálans, eiganda hans og loks Helgu Drafnar
sjálfrar í einu atriðinu (102-104). Hún dregur
upp heildarmynd þorpsins eina kvöldstund,
staðsetur aðalpersónuna innan þess og bendir
lesandanum á að hestamannamótið sé í nánd.
ítök kvikmyndanna í daglegu lífi fólks sjást
einnig í lýsingunum á kvikmyndum sjónvarps-
ins og vídeómyndunum. í senn er um að ræða
hrópandi mótsögn hversdagslífsins og gervi-
heima kvikmyndanna en jafnframt einskonar
speglun þeirra. Augljósust er hliðstæða klám-
myndarinnar sem stelpumar sjá inn um stofu-
glugga Olafar (85) og lýsingarinnar á fyrstu
kynlífsreynslu Helgu (119-123). Þetta er af-
skaplega nöturleg hliðstæða og er enn eitt dæmi
um afstöðuna bak við hlutlaust yfirborðið. En
oftar er mótsögnin meira áberandi eins og í
hinni stórskemmtilegu lýsingu á löggumynd-
inni frá Flórída sem stelpumar horfa á í vídeó-
inu (32-33) en leiðist þó engu að síður, veru-
leikinn í kring um þær, kjaftasögurog strákamál
eru meira spennandi.
Þá og nú
Athyglisverðasti þáttur bókarinnar er þema nú-
tíðar og fortíðar og mótsagnakennd upplifun
nútíma íslendinga á sambandi sínu við eigin
sögu og umhverfi. Flestir kannast sjálfsagt við
þá undarlegu tilfinningu sem fylgir því að upp-
götva að athafnir þeirra em engan veginn sjálf-
sagðar og að tengsl þessara athafna við fortíðina
og aðra þætti í sínu daglega lífi byggjast fremur
á tilviljun en skipulagi. Þetta geta verið upplif-
106
TMM 1991:2