Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Side 9

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Side 9
sögu og trú, fremur en af einveldi sinna bældu kennda? Hver ætlar að lækna hvem? Aðferð sálgreiningarinnar hefur ríka til- hneigingu til að þrengja tilvistarlegan vanda manneskjunnar og túlkun Dagnýjar á Gerplu ber því vitni. Hvatalífið er hlaðið heilagri merkingu og berserksgangur hinna bældu hvata um viðkvæmar lendur sálar- lífsins stefnir ekki bara sálarheill einnar hetju í voða, heldur verður hann kveikjan að ástlausum og einlitum heimsendi (318). En hvernig öðlumst við fjarlægð frá bæl- ingartilgátunni og hvemig getum við öðlast gæfulegra sjónarhom á manninn? Getum við skoðað hvatalífið með öðmm hætti, bæði í lífinu og í skáldskap? I von um að losna (svo sem kostur er) undan Freud, setti Michel Foucault fram efasemdir um bælingartilgátuna. Hjá hon- um snýst málið um það, hvernig kynlífíð er „fært í orðræðu“, hvernig það er hneppt í net orðræðunnar — sem á endanum er spurningin um það hvemig kynlífið er skil- n ið og hvemig því er lifað. En hvernig skoð- um við kynlíf sem „orðræðu valds“ en ekki sem „bælda athöfn“? Munurinn er þessi: sá sem vill skilja kynlífið sem bælda athöfn verður að setja sig á háan hest, hann/hún verður að hefja sig yfir það samhengi sem kynlífið er partur af og gera ráð fyrir mögu- leikanum á að fella stóra dóma. Þetta er hlutverk hugmyndarinnar um heilbrigðan og óheilbrigðan einstakling einnar dýrateg- undar, sem er rauði þráðurinn í sérhverju afbrigði sálgreiningarkenninga. Ef við höfnum þessu, eins og Foucault, þá neyð- umst við til þess að skoða kynlífið innanfrá, sem þátttakendur í leiknum, möskvar í net- inu, sem kynvemr sjálf. Þá felst valdið í orðræðunni og stjómar henni um leið. Það sem skiptir máli er hver talar og til hvers, hvert sjónarhornið er, hvaða stofnanir það em sem hvetja fólk og letja í orðræðunni um kynlíf. Þetta em spurningar kynveru um kynverur, ekki læknis um sjúklinga. Því þegar kemur að þerapískri sálgreiningu er læknirinn lasinn sjálfur (eins og tilfellið Freud sýnir reyndar svo ekki verður um villst).9 Saga sálgreiningarinnar er sagan af því hvemig kynveran var hneppt í orðræðu upphafningar hvatalífsins. Til skýringar á kynhegðun manna, og til varnar hugmynd- inni um heilbrigðan einstakling, koma furðulega fáar, staðlaðar týpur klassískrar sálgreiningar: móðursjúk konan, hvatvíst barnið, hræddur homminn og vísitölufjöl- skyldan. (Nú síðast bættist Flæðis-Konan í hópinn). Með hjálp sálgreiningarinnar gef- ur orðræða kynferðisins sambandi manna I it og lögun með því að gegnsýra það þrá, sem byggist á þörfinni fyrir jafnvægi.10 En vera má að sjálfur möguleikinn á mann-dýrslegu jafnvægi sé bara tilbúning- ur, háður stað og tíma, háður handhöfum valdsins í orðræðunni. Ef svo er, þá læknar sálgreiningin á vissan hátt með því að ljúga, og hún lýgur í þágu valdhafans, ekki gegn honum. Afleiðingar þessa em umtalsverðar og varpa nýju ljósi á þrána, þá kennd sem löngum hefur verið í hávegum höfð í sum- um skólum bókmenntafræðinnar. Hún er vissulega rúmfrek í lífi okkar, en ekki vegna þess að vondir kallar þvinga okkur til að bæla hana, heldur þvert á móti vegna þess að við erum þvinguð til að lifa eftir duttl- ungum hennar.11 Svo undarlegt sem það kann að virðast, þá er það bælingartilgátan sem hefur stuðl- að að einni mikilfenglegustu þráhyggju lífs okkar og látið okkur svala lífsþorstanum við tóman brunn. Það er hún sem hefur alið TMM 1992:2 7
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.