Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Page 9

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Page 9
sögu og trú, fremur en af einveldi sinna bældu kennda? Hver ætlar að lækna hvem? Aðferð sálgreiningarinnar hefur ríka til- hneigingu til að þrengja tilvistarlegan vanda manneskjunnar og túlkun Dagnýjar á Gerplu ber því vitni. Hvatalífið er hlaðið heilagri merkingu og berserksgangur hinna bældu hvata um viðkvæmar lendur sálar- lífsins stefnir ekki bara sálarheill einnar hetju í voða, heldur verður hann kveikjan að ástlausum og einlitum heimsendi (318). En hvernig öðlumst við fjarlægð frá bæl- ingartilgátunni og hvemig getum við öðlast gæfulegra sjónarhom á manninn? Getum við skoðað hvatalífið með öðmm hætti, bæði í lífinu og í skáldskap? I von um að losna (svo sem kostur er) undan Freud, setti Michel Foucault fram efasemdir um bælingartilgátuna. Hjá hon- um snýst málið um það, hvernig kynlífíð er „fært í orðræðu“, hvernig það er hneppt í net orðræðunnar — sem á endanum er spurningin um það hvemig kynlífið er skil- n ið og hvemig því er lifað. En hvernig skoð- um við kynlíf sem „orðræðu valds“ en ekki sem „bælda athöfn“? Munurinn er þessi: sá sem vill skilja kynlífið sem bælda athöfn verður að setja sig á háan hest, hann/hún verður að hefja sig yfir það samhengi sem kynlífið er partur af og gera ráð fyrir mögu- leikanum á að fella stóra dóma. Þetta er hlutverk hugmyndarinnar um heilbrigðan og óheilbrigðan einstakling einnar dýrateg- undar, sem er rauði þráðurinn í sérhverju afbrigði sálgreiningarkenninga. Ef við höfnum þessu, eins og Foucault, þá neyð- umst við til þess að skoða kynlífið innanfrá, sem þátttakendur í leiknum, möskvar í net- inu, sem kynvemr sjálf. Þá felst valdið í orðræðunni og stjómar henni um leið. Það sem skiptir máli er hver talar og til hvers, hvert sjónarhornið er, hvaða stofnanir það em sem hvetja fólk og letja í orðræðunni um kynlíf. Þetta em spurningar kynveru um kynverur, ekki læknis um sjúklinga. Því þegar kemur að þerapískri sálgreiningu er læknirinn lasinn sjálfur (eins og tilfellið Freud sýnir reyndar svo ekki verður um villst).9 Saga sálgreiningarinnar er sagan af því hvemig kynveran var hneppt í orðræðu upphafningar hvatalífsins. Til skýringar á kynhegðun manna, og til varnar hugmynd- inni um heilbrigðan einstakling, koma furðulega fáar, staðlaðar týpur klassískrar sálgreiningar: móðursjúk konan, hvatvíst barnið, hræddur homminn og vísitölufjöl- skyldan. (Nú síðast bættist Flæðis-Konan í hópinn). Með hjálp sálgreiningarinnar gef- ur orðræða kynferðisins sambandi manna I it og lögun með því að gegnsýra það þrá, sem byggist á þörfinni fyrir jafnvægi.10 En vera má að sjálfur möguleikinn á mann-dýrslegu jafnvægi sé bara tilbúning- ur, háður stað og tíma, háður handhöfum valdsins í orðræðunni. Ef svo er, þá læknar sálgreiningin á vissan hátt með því að ljúga, og hún lýgur í þágu valdhafans, ekki gegn honum. Afleiðingar þessa em umtalsverðar og varpa nýju ljósi á þrána, þá kennd sem löngum hefur verið í hávegum höfð í sum- um skólum bókmenntafræðinnar. Hún er vissulega rúmfrek í lífi okkar, en ekki vegna þess að vondir kallar þvinga okkur til að bæla hana, heldur þvert á móti vegna þess að við erum þvinguð til að lifa eftir duttl- ungum hennar.11 Svo undarlegt sem það kann að virðast, þá er það bælingartilgátan sem hefur stuðl- að að einni mikilfenglegustu þráhyggju lífs okkar og látið okkur svala lífsþorstanum við tóman brunn. Það er hún sem hefur alið TMM 1992:2 7
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.