Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Síða 9

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Síða 9
sögu og trú, fremur en af einveldi sinna bældu kennda? Hver ætlar að lækna hvem? Aðferð sálgreiningarinnar hefur ríka til- hneigingu til að þrengja tilvistarlegan vanda manneskjunnar og túlkun Dagnýjar á Gerplu ber því vitni. Hvatalífið er hlaðið heilagri merkingu og berserksgangur hinna bældu hvata um viðkvæmar lendur sálar- lífsins stefnir ekki bara sálarheill einnar hetju í voða, heldur verður hann kveikjan að ástlausum og einlitum heimsendi (318). En hvernig öðlumst við fjarlægð frá bæl- ingartilgátunni og hvemig getum við öðlast gæfulegra sjónarhom á manninn? Getum við skoðað hvatalífið með öðmm hætti, bæði í lífinu og í skáldskap? I von um að losna (svo sem kostur er) undan Freud, setti Michel Foucault fram efasemdir um bælingartilgátuna. Hjá hon- um snýst málið um það, hvernig kynlífíð er „fært í orðræðu“, hvernig það er hneppt í net orðræðunnar — sem á endanum er spurningin um það hvemig kynlífið er skil- n ið og hvemig því er lifað. En hvernig skoð- um við kynlíf sem „orðræðu valds“ en ekki sem „bælda athöfn“? Munurinn er þessi: sá sem vill skilja kynlífið sem bælda athöfn verður að setja sig á háan hest, hann/hún verður að hefja sig yfir það samhengi sem kynlífið er partur af og gera ráð fyrir mögu- leikanum á að fella stóra dóma. Þetta er hlutverk hugmyndarinnar um heilbrigðan og óheilbrigðan einstakling einnar dýrateg- undar, sem er rauði þráðurinn í sérhverju afbrigði sálgreiningarkenninga. Ef við höfnum þessu, eins og Foucault, þá neyð- umst við til þess að skoða kynlífið innanfrá, sem þátttakendur í leiknum, möskvar í net- inu, sem kynvemr sjálf. Þá felst valdið í orðræðunni og stjómar henni um leið. Það sem skiptir máli er hver talar og til hvers, hvert sjónarhornið er, hvaða stofnanir það em sem hvetja fólk og letja í orðræðunni um kynlíf. Þetta em spurningar kynveru um kynverur, ekki læknis um sjúklinga. Því þegar kemur að þerapískri sálgreiningu er læknirinn lasinn sjálfur (eins og tilfellið Freud sýnir reyndar svo ekki verður um villst).9 Saga sálgreiningarinnar er sagan af því hvemig kynveran var hneppt í orðræðu upphafningar hvatalífsins. Til skýringar á kynhegðun manna, og til varnar hugmynd- inni um heilbrigðan einstakling, koma furðulega fáar, staðlaðar týpur klassískrar sálgreiningar: móðursjúk konan, hvatvíst barnið, hræddur homminn og vísitölufjöl- skyldan. (Nú síðast bættist Flæðis-Konan í hópinn). Með hjálp sálgreiningarinnar gef- ur orðræða kynferðisins sambandi manna I it og lögun með því að gegnsýra það þrá, sem byggist á þörfinni fyrir jafnvægi.10 En vera má að sjálfur möguleikinn á mann-dýrslegu jafnvægi sé bara tilbúning- ur, háður stað og tíma, háður handhöfum valdsins í orðræðunni. Ef svo er, þá læknar sálgreiningin á vissan hátt með því að ljúga, og hún lýgur í þágu valdhafans, ekki gegn honum. Afleiðingar þessa em umtalsverðar og varpa nýju ljósi á þrána, þá kennd sem löngum hefur verið í hávegum höfð í sum- um skólum bókmenntafræðinnar. Hún er vissulega rúmfrek í lífi okkar, en ekki vegna þess að vondir kallar þvinga okkur til að bæla hana, heldur þvert á móti vegna þess að við erum þvinguð til að lifa eftir duttl- ungum hennar.11 Svo undarlegt sem það kann að virðast, þá er það bælingartilgátan sem hefur stuðl- að að einni mikilfenglegustu þráhyggju lífs okkar og látið okkur svala lífsþorstanum við tóman brunn. Það er hún sem hefur alið TMM 1992:2 7
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.