Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Page 11

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Page 11
að lifa eftir duttlungum hennar, þá er skáld- ið ekki á flótta undan hinu kvenlega, heldur stendur Þormóður ráðalaus andspænis áminningu um þverstæðukennt hlutskipti: Af því að skáldið er maður, þarf hann að svala kynhvötinni og það er ekkert dular- fullt við það. Og af því að maðurinn er skáld, þarf hann efnivið í frásögn, en ekki handan reynslu sinnar, heldur sækir hann efniviðinn í sína eigin reynslu. Hann er hluti af heiminum, af orðræðunni um heiminn, en sér hvorki í gegnum sjálfan sig í heim- inum, né það sem hann segir um hann. I huga hans gæti því hvílt vitneskjan um ágenga mótsögn: ástin getur tekið á sig einskonar dauðamynd, alveg eins og hatrið getur orðið kveikjan að lífi. Með þessu móti reynir hann á sjálfum sér þverstæðu mann- kyns: ástin, friðurinn og algleymið eru ekki óþrjótandi efniviður í frásögn af afrekum, á meðan hatrið, garpskapur og árásargirnd eru allt þættir sem stuðlað geta að frásögn af tilvist manns. í þessum skilningi vekur hið kvenlega ekki ótta skáldsins, heldur ástin/hvötin sjálf. Ohugnaðurinn er ástin, en kemur ekki í stað hennar. Það er vegna þess, að þráin eftir „skilyrðislausri viðurkenningu og ótakmarkaðri ást“ fellur sjálfkrafa í skugg- ann fyrir annarri og mun flóknari þrá; þránni eftir vitnisburði um tilvist manns, einhverju merki þess að maðurinn sé ekki dýr, heldur skynsemisvera. (Astin hefur til- hneigingu til þess að grafa undan þeirri hugmynd, enda mætir maðurinn oft smæð sinni einmitt þar). Það að garpskapurinn stuðli að frásögn af tilvist manns í mun ríkara mæli en ást, samruni, hamingja eða friður, er því mun harmrænna viðfangsefni en flótti hetju, skálds og konungs undan hinu kvenlega. Gerpla er nefnilega saga mannkyns, al- veg eins og Þormóður er bundinn af samfé- lagi sínu öllu. Hin freudíska hugmynd um að mann-dýrið geti fundið jafnvægi með af-bælingu og valið síðan ást í stað haturs, skynsemi í stað villimennsku, frið í stað stríðs, sannleika í stað blekkingar og al- gleymi í stað heimsendis, getur með engu móti rúmað móthverfur sögunnar. Á sama hátt geta ofangreindir valkostir ekki rúmað þverstæðu mannsins, þá þverstæðu sem móthverfur sögunnar greina frá. Eins og ástin getur verið dauði og hatur líf, þá getur villimennska verið skilyrði fyrir frásögn af skynsemisveru. Vist Þormóðs hjá grænlensku veiði- mannaþjóðinni er áhugaverð í þessu sam- hengi, en hægt væri að nefna samfélag þetta eina „friðgóða hérað“ sögunnar, svo ólíkt er það samfélaginu sem elur hetjur, kon- unga, skáld og Krist. Sérstaka athygli vekja ástin, friðurinn, jafnræðið, réttlætið ogjafn- vel sú hamingja sem ríkja innan þess. Og túlkandi gæti með góðu móti litið á menn- ingu þessarar þjóðar sem svar við hruni annarrar, þeirrar menningar sem elur á ást- leysi, hatri og endalausu dauðastríði. En veruleiki veiðimannsins er einhver napr- asta dauðamynd allrar frásagnarinnar, handan draums og blekkingar, einungis ein- litar endurtekningar sem aldrei geta orðið efniviður í frásögn af afrekum. Og ef við viljum fínna hliðstæða mynd, þá ber sælu- vist skáldsins í Ögri líklega hæst. Slík er dirfska, en jafnframt harmur sögunnar. Ástarhugmynd hins nýja femínisma, sem mér sýnist ekki eingöngu vera freudísk (eða freudísk-natúralísk), og þar með erfingi bælingartilgátunnar og vandamála hennar, heldur einnig og ekki síður rómantísk, jafn- vel trúarleg, getur ekki rúmað móthverfur TMM 1992:2 9
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.