Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Qupperneq 11

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Qupperneq 11
að lifa eftir duttlungum hennar, þá er skáld- ið ekki á flótta undan hinu kvenlega, heldur stendur Þormóður ráðalaus andspænis áminningu um þverstæðukennt hlutskipti: Af því að skáldið er maður, þarf hann að svala kynhvötinni og það er ekkert dular- fullt við það. Og af því að maðurinn er skáld, þarf hann efnivið í frásögn, en ekki handan reynslu sinnar, heldur sækir hann efniviðinn í sína eigin reynslu. Hann er hluti af heiminum, af orðræðunni um heiminn, en sér hvorki í gegnum sjálfan sig í heim- inum, né það sem hann segir um hann. I huga hans gæti því hvílt vitneskjan um ágenga mótsögn: ástin getur tekið á sig einskonar dauðamynd, alveg eins og hatrið getur orðið kveikjan að lífi. Með þessu móti reynir hann á sjálfum sér þverstæðu mann- kyns: ástin, friðurinn og algleymið eru ekki óþrjótandi efniviður í frásögn af afrekum, á meðan hatrið, garpskapur og árásargirnd eru allt þættir sem stuðlað geta að frásögn af tilvist manns. í þessum skilningi vekur hið kvenlega ekki ótta skáldsins, heldur ástin/hvötin sjálf. Ohugnaðurinn er ástin, en kemur ekki í stað hennar. Það er vegna þess, að þráin eftir „skilyrðislausri viðurkenningu og ótakmarkaðri ást“ fellur sjálfkrafa í skugg- ann fyrir annarri og mun flóknari þrá; þránni eftir vitnisburði um tilvist manns, einhverju merki þess að maðurinn sé ekki dýr, heldur skynsemisvera. (Astin hefur til- hneigingu til þess að grafa undan þeirri hugmynd, enda mætir maðurinn oft smæð sinni einmitt þar). Það að garpskapurinn stuðli að frásögn af tilvist manns í mun ríkara mæli en ást, samruni, hamingja eða friður, er því mun harmrænna viðfangsefni en flótti hetju, skálds og konungs undan hinu kvenlega. Gerpla er nefnilega saga mannkyns, al- veg eins og Þormóður er bundinn af samfé- lagi sínu öllu. Hin freudíska hugmynd um að mann-dýrið geti fundið jafnvægi með af-bælingu og valið síðan ást í stað haturs, skynsemi í stað villimennsku, frið í stað stríðs, sannleika í stað blekkingar og al- gleymi í stað heimsendis, getur með engu móti rúmað móthverfur sögunnar. Á sama hátt geta ofangreindir valkostir ekki rúmað þverstæðu mannsins, þá þverstæðu sem móthverfur sögunnar greina frá. Eins og ástin getur verið dauði og hatur líf, þá getur villimennska verið skilyrði fyrir frásögn af skynsemisveru. Vist Þormóðs hjá grænlensku veiði- mannaþjóðinni er áhugaverð í þessu sam- hengi, en hægt væri að nefna samfélag þetta eina „friðgóða hérað“ sögunnar, svo ólíkt er það samfélaginu sem elur hetjur, kon- unga, skáld og Krist. Sérstaka athygli vekja ástin, friðurinn, jafnræðið, réttlætið ogjafn- vel sú hamingja sem ríkja innan þess. Og túlkandi gæti með góðu móti litið á menn- ingu þessarar þjóðar sem svar við hruni annarrar, þeirrar menningar sem elur á ást- leysi, hatri og endalausu dauðastríði. En veruleiki veiðimannsins er einhver napr- asta dauðamynd allrar frásagnarinnar, handan draums og blekkingar, einungis ein- litar endurtekningar sem aldrei geta orðið efniviður í frásögn af afrekum. Og ef við viljum fínna hliðstæða mynd, þá ber sælu- vist skáldsins í Ögri líklega hæst. Slík er dirfska, en jafnframt harmur sögunnar. Ástarhugmynd hins nýja femínisma, sem mér sýnist ekki eingöngu vera freudísk (eða freudísk-natúralísk), og þar með erfingi bælingartilgátunnar og vandamála hennar, heldur einnig og ekki síður rómantísk, jafn- vel trúarleg, getur ekki rúmað móthverfur TMM 1992:2 9
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.