Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Síða 11

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Síða 11
að lifa eftir duttlungum hennar, þá er skáld- ið ekki á flótta undan hinu kvenlega, heldur stendur Þormóður ráðalaus andspænis áminningu um þverstæðukennt hlutskipti: Af því að skáldið er maður, þarf hann að svala kynhvötinni og það er ekkert dular- fullt við það. Og af því að maðurinn er skáld, þarf hann efnivið í frásögn, en ekki handan reynslu sinnar, heldur sækir hann efniviðinn í sína eigin reynslu. Hann er hluti af heiminum, af orðræðunni um heiminn, en sér hvorki í gegnum sjálfan sig í heim- inum, né það sem hann segir um hann. I huga hans gæti því hvílt vitneskjan um ágenga mótsögn: ástin getur tekið á sig einskonar dauðamynd, alveg eins og hatrið getur orðið kveikjan að lífi. Með þessu móti reynir hann á sjálfum sér þverstæðu mann- kyns: ástin, friðurinn og algleymið eru ekki óþrjótandi efniviður í frásögn af afrekum, á meðan hatrið, garpskapur og árásargirnd eru allt þættir sem stuðlað geta að frásögn af tilvist manns. í þessum skilningi vekur hið kvenlega ekki ótta skáldsins, heldur ástin/hvötin sjálf. Ohugnaðurinn er ástin, en kemur ekki í stað hennar. Það er vegna þess, að þráin eftir „skilyrðislausri viðurkenningu og ótakmarkaðri ást“ fellur sjálfkrafa í skugg- ann fyrir annarri og mun flóknari þrá; þránni eftir vitnisburði um tilvist manns, einhverju merki þess að maðurinn sé ekki dýr, heldur skynsemisvera. (Astin hefur til- hneigingu til þess að grafa undan þeirri hugmynd, enda mætir maðurinn oft smæð sinni einmitt þar). Það að garpskapurinn stuðli að frásögn af tilvist manns í mun ríkara mæli en ást, samruni, hamingja eða friður, er því mun harmrænna viðfangsefni en flótti hetju, skálds og konungs undan hinu kvenlega. Gerpla er nefnilega saga mannkyns, al- veg eins og Þormóður er bundinn af samfé- lagi sínu öllu. Hin freudíska hugmynd um að mann-dýrið geti fundið jafnvægi með af-bælingu og valið síðan ást í stað haturs, skynsemi í stað villimennsku, frið í stað stríðs, sannleika í stað blekkingar og al- gleymi í stað heimsendis, getur með engu móti rúmað móthverfur sögunnar. Á sama hátt geta ofangreindir valkostir ekki rúmað þverstæðu mannsins, þá þverstæðu sem móthverfur sögunnar greina frá. Eins og ástin getur verið dauði og hatur líf, þá getur villimennska verið skilyrði fyrir frásögn af skynsemisveru. Vist Þormóðs hjá grænlensku veiði- mannaþjóðinni er áhugaverð í þessu sam- hengi, en hægt væri að nefna samfélag þetta eina „friðgóða hérað“ sögunnar, svo ólíkt er það samfélaginu sem elur hetjur, kon- unga, skáld og Krist. Sérstaka athygli vekja ástin, friðurinn, jafnræðið, réttlætið ogjafn- vel sú hamingja sem ríkja innan þess. Og túlkandi gæti með góðu móti litið á menn- ingu þessarar þjóðar sem svar við hruni annarrar, þeirrar menningar sem elur á ást- leysi, hatri og endalausu dauðastríði. En veruleiki veiðimannsins er einhver napr- asta dauðamynd allrar frásagnarinnar, handan draums og blekkingar, einungis ein- litar endurtekningar sem aldrei geta orðið efniviður í frásögn af afrekum. Og ef við viljum fínna hliðstæða mynd, þá ber sælu- vist skáldsins í Ögri líklega hæst. Slík er dirfska, en jafnframt harmur sögunnar. Ástarhugmynd hins nýja femínisma, sem mér sýnist ekki eingöngu vera freudísk (eða freudísk-natúralísk), og þar með erfingi bælingartilgátunnar og vandamála hennar, heldur einnig og ekki síður rómantísk, jafn- vel trúarleg, getur ekki rúmað móthverfur TMM 1992:2 9
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.