Tímarit Máls og menningar - 01.03.1997, Blaðsíða 16

ÞORSTEINN FRÁ HAMRI
skila með blæ sínum en nokkurri nakinni staðhæfmgu væri unnt. Af öllu
sem eftir Sigfus liggur þykist lesandinn skynja að hér hafi opinn og grandvar
hugur starfað án strits.
Samhliða hinni ríku sannleikskröfu, sem var eitt af aðalsmerkjum Sigfúsar
Daðasonar, kom svo til mannskilningur hans og fágæt glöggskyggni á allan
veruleik mannlegs lífs, manninn andspænis ótryggum heimi, í stríði, leik og
starfi, með bjástur sitt og bresti. I ritgerð nokkurri 1958 bregður svo við að
Sigfús er berorðari og afdráttarlausari um sjálfan sig en honum var að jafnaði
tamt, að því leyti að hann opinberar þar í stuttri setningu mannshugsjón
sína, og segir þar: „í mínum augum getur varla fegurri mannshugsjón en
hinn umburðarlynda mann.“ í framhaldi vitnar hann til eftirfarandi orða
eftirlitsmannsins í Brekkukotsannál, sem hann kveðst telja einhverja hug-
þekkustu sagnapersónu Halldórs Laxness: „Ég álít að upphaf vellíðunar sé
fólgið í því að vera ekki að skifta sér af hvurt aðrir menn ætla. [...] Það á að
minnsta kosti að leyfa hvurjum einum að lifa einsog hann sjálfur vill meðan
hann aftrar ekki öðrum frá að lifa einsog þeir vilja.“ Undir lok ritgerðarinnar
veltir Sigfús því fyrir sér hvort umburðarlyndisandi Brekkukotsannáls höfði
sérstaklega til tímans sem er að líða, og svarar því fyrir sitt leyti játandi með
svofelldum orðum: „Það er óhætt að segja að hið mikla hlutverk sem bíður
mannsins sé að sætta umburðarlyndið og hugsjón réttlætisins. En meðan
það er ekki orðið, má vel vera að umburðarlyndið sé mikilvægara en allt
annað.“
Langt er um liðið, en þó hygg ég sönnu næst að hér sé um að ræða einn
af meginþáttunum í lífsviðhorfi Sigfúsar allar götur síðan.
Þarflaust er að taka fram að umburðarlyndi Sigfúsar Daðasonar var ekki
játning undir uppgjöf, aðgerðaleysi eða siðferðilegt hlutleysi. Hann var síður
en svo allra viðhlæjandi, og engum leiðitamur. „Hinn þöguli virðuleiki, hin
afskiptalausa kurteisi" var andspyrnuhreyfmg hans, svo tekin séu traustataki
hans eigin orð um gamla manninn og ungu stúlkuna í Þögn hafsins, sem
hann þýddi ungur. Hann var manna einarðastur í forsvari þeirra skoðana
sem hann tileinkaði sér, ætíð með fegurra mannlíf að leiðarljósi; og í ritgerð-
um hans og ljóðum bregður eftirminnilega fyrir húðstrokum refsivandarins,
einkum þegar um var að tefla pólitískt siðferði og önnur brýn alvörumál í
mannlegu félagi. Eigi sjaldnar bregður hann og fyrir sig bitru háði, sem
samtíðin mætti nokkuð af nema, ef hvert okkar léti svo lítið að skyggnast í
eigin barm. Hér gat Sigfús trútt um talað. Þetta hlédræga afburðaskáld var í
tölu allra víðsýnustu og menntuðustu manna, og að sama skapi var hann
rammskyggn á bæklunareinkenni tíðarandans, hvar sem þau birtust, hér
heima sem heiman: skrum, hégómadýrð, rembu og andlegan kotungshátt.
Hann var skemmtilegur maður í viðmóti og viðræðu, hlýr á sinn hæga,
6
TMM 1997:1