Tímarit Máls og menningar - 01.03.1997, Blaðsíða 27

MIÐJAN OG JAÐARINN
nú til dags sé nægur tími til íhugunar, andstæðu þess innantóma áreitis sem
sýknt og heilagt hellist yfir okkur. Menn verði að átta sig á því að það eru
takmörk fyrir því sem tæknin getur miðlað okkur. Handan þeirra takmarka
er t.d. list sem unnin er með öðrum hætti en með hjálp tölvunnar.11 í
niðurlagi fyrirlestrar síns tók Bukdahl undir þær röksemdir Lyotards að
mikilvægt væri að rækta auk háþróaðrar tölvumyndgerðar annars konar og
hispurslausari listtjáningu. Andstæður í listtjáningu væru ekki aðeins hollar
heldur nauðsynlegar hverju margslungnu menningarsamfélagi.
Miðjan ogjaðarinn: Menning áfaraldsfœti
Síðasti dagur ráðstefnunnar var helgaður umræðuefni sem þótti snerta
okkur íslendinga með beinni hætti en yfirskriftir fyrri daganna. „Miðjan og
jaðarinn: Hringrásir listaheimsins" var yfirskrift sem gaf til kynna að nú yrði
tekist á um legu landsins og menningarlega sérstöðu þess. Það var svissneski
listfræðingurinn Paolo Bianchi sem hóf umræðuna með erindi sínu Centre
against Periphery 0:0 — „Miðjan gegn jaðrinum 0:0“. í stuttu máli kynnti
hann afstöðu sína til málsins með því að vísa til æ nánari tengsla milli listar
og daglegs lífs, milli há- og lágmenningar, milli miðjunnar og jaðarsins. Það
væri ekki vegna þess að annað væri að jafna út hitt heldur vegna þess að
ákveðinn skilningur væri að vakna fyrir lífinu sem list, fyrir því að hið „lága“
geti verið dýrmætt og þannig nálgaðist jaðarinn miðjuna. Fyrir jaðarinn er
það eins og að sættast við fortíð sína að sættast við miðjuna. Ef bak við mann
er sterk hefð er óhjákvæmilegt annað en finnast maður standa á jaðrinum.
Að yfirgefa jaðarinn felur hins vegar í sér sátt við hefðina og söfnin. Fútúrist-
arnir vildu brenna söfnin en De Chirico vildi baða þau íronísku, göfgandi
ljósi.
Fyrir listamenn samtímans er sagan líkt og endalaust, babýlónskt skjala-
safn af myndum, miðlum, hljóði og táknum sem hægt er að nota til að kanna
opið rými framtíðarinnar. Lífið í dag er eins og hirðingjalíf sem hægt er að
höndla í litlu upptökutæki. Það má hugsa sér heiminn út frá tökkunum á
tækinu. Upptökutakkinn er líkastur ferðalagi meðan afspilunartakkinn er
eins og frásögn. Hægt er að horfa til baka með því að keyra spóluna aftur, og
fram á við með því að spóla áfram. Hálfmeðvituð tónlistarupplifun gegnum
heyrnartæki gefur víðóma sviðsmynd af heiminum. Björk syngur: „My
headphones, they saved my life / your tape / it lulled me to sleep / nothing
will be the same.“12 Þannig verður listamaðurinn sem hvarflar til baka um
leið og hann heldur áfram göngu sinni eins og maður tveggja heima. Hann
flöktir á milli þeirra eins og millifari — betweenie — áþekkur Orfeifi sem
söng á mörkum tveggja heima með rödd sem kallaði um leið og skáldið og
TMM 1997:1
17