Tímarit Máls og menningar - 01.03.1997, Blaðsíða 137

RITDÓMAR
Allt gott erfist
Eins og fram kemur hér að framan er
tónlistargáfan eins konar leiðarþema í
þessari sögu. Tónlistargáfan er ættar-
íylgja sem fylgir fólkinu allt frá tukthús-
limum skömmu eftir Móðuharðindi um
höf og lönd, harðindi og plágur, fátækt
og bjargarleysi, gleði og sorgir inn í
glæstustu óperuhús nútímans.
Ekki veit ég hvort gerðar hafa verið
skipulegar rannsóknir á ættarfylgjum en
í fljótu bragði virðist sú mynd sem Böðv-
ar dregur upp af þessu fyrirbæri eiga við
töluverð rök að styðjast. Mér er að
minnsta kosti mjög minnisstætt, og það
rifjaðist upp fyrir mér við lestur þessarar
sögu, nokkuð sem fullorðinn maður
sagði við mig skömmu áður en hann dó
og þá vorum við einmitt að ræða um
tónlistargáfu: allt gott erfist.
Bréfastíll og vesturíslenska
Það eru engar fféttir fyrir þá sem fylgst
hafa með íslenskum bókmenntum að
Böðvar Guðmundsson kunni vel að
bregða fyrir sig íslensku í rituðu máli.
Það væru ffekar fféttir ef honum tækist
það illa, en hér er alls ekki slíku til að
dreifa. Það er þó ástæða til þess að geta
um að minnsta kosti tvennt sem mér
finnst sérlega vel gert og er fremur sér-
stakt í þessari skáldsögu.
Ég hef hér að fr aman greint frá því að
bréf eru veigamikill þáttur í byggingu
sögunnar. Bréfin eru skrifúð af nokkuð
mörgum persónum og er það athyglis-
vert hvernig höfundur gæðir hvern bréf-
ritara sínu stílsniði. Persónusköpun
kemur vissulega fram í háttsemi og tali
persónanna og almennum samskiptum
þeirra við annað fólk, en hér eru bréfin
mikilvægur þáttur í að fullgera myndina
af þeim persónum sem þau skrifa.
Hitt atriðið sem mér finnst höfúndur
leysa sérlega vel af hendi er hvernig hann
kallar fram vesturíslenskt tungutak. Það
er ekkert einfalt mál því vesturíslenskan
er ekki aðeins íslenska með afbökuðum
íslenskum orðum eða íslenskuðum
enskum orðurn eða jafnvel útúrsnúning-
ur úr ensku, heldur er hún sérstök
mállýska með sérstökum orðaforða og
yfirbragði, auk þess sem talaða vestur-
íslenskan hefur varðveitt ýmislegt
skemmtilegt sem misvitrir málhreinsun-
armenn hérlendis hafa talið ástæðu til
þess að útrýma úr málinu.
Það mætti vel nefna til fleira um stíl-
legan fjölbreytileika sögunnar. í frásagn-
arköflunum bregður víða fyrir margs-
konar skemmtilegheitum af ætt þjóðlegs
frásögustíls, samtöl eru lipur og vel sam-
in og víða bregður fyrir ljóðrænni ang-
urværð. Böðvar er jafnvígur á allar þessar
stíltegundir og vafalaust fleiri sem ekki
verða taldar upp hér í virðingarskyni við
annan frægan bréfritara.
Ein saga
Ég hef hér talað um Híbýli vindanna og
Lífsins tré sem eina sögu, söguna af Ólafi
fíólín og afkomendum hans. Þó svo að
sagan hafi komið út f tveimur hlutum
undir tveimur nöfnum eru þessi hlutar
svo samþættir að ekki er rétt að tala um
verk í tveimur hlutum heldur eitt verk
sem kemur út í tvennu lagi. Mér fannst
eftir að hafa lesið Híbýli vindanna í fyrra
að mjög margir þræðir væru lausir áður
en ég áttaði mig á því að boðað væri
ff amhald. En það er einmitt það hvernig
þessir lausu þræðir eru á endanum
hnýttir saman sem gerir söguna að því
meistarverki sem hún er. Að lokum
gengur allt upp. Það er ekki síður í sam-
spili þess smáa og hins stóra, stóru lín-
anna og litlu strikanna, sem höfundi
tekst frábærlega að ná utan um þetta
margflókna og erfiða söguefni og ljá því
svo fjölbreytilegt svipmót sem raun ber
vitni. Böðvar Guðmundsson hefur með
þessu verki skilað þeirri stóru vesturfara-
sögu sem ég hef svo lengi saknað.
Gunnlaugur Ástgeirsson
TMM 1997:1
127