Tímarit Máls og menningar - 01.03.1997, Blaðsíða 50

AÐALSTEINN INGÓLFSSON
að fá klapp á kinn og gullhamra frá vinum og vandamönnum; þeir verða að
geta reitt sig á viðbrögð einhvers utanaðkomandi, hins „sjálfstæða og óháða“
gagnrýnanda, sem segir til um það hvort framlag hans sé gott eða lofi góðu.
Auðvitað má lofið vera hástemmt, en aðfmnslur mega aldrei vera of nei-
kvæðar. Með neikvæðri gagnrýni grefur þú þér eigin gröf.
Ætlirðu þér að verða langlífur í starfi verðurðu að byrja á því að tempra
persónuleg viðbrögð þín, finna þeim sæmilega hlutlægan farveg. Þá skaltu
gleyma megninu af því sem þú hefur verið að læra á undanförnum árum.
Enginn hefur áhuga á myndlistargagnrýni sem styðst við kenningar
Foucaults um allegoríska gerð þekkingarinnar eða verundarpælingar
Heideggers. Það hefur ekkert upp á sig að vísa til svona spekinga í dagblaði,
nema þú sért að reyna að impónera einhverjar stelpur á öðru ári í forspjalls-
vísindum uppi í háskóla. Lesendur þínir, „listamennirnir" og vinir þeirra,
vilja einungis vita hvort tiltekið framlag til menningarinnar sé gott eða lofi
góðu. Það er allt og sumt.
Þú getur hins vegar bjargað ærunni með því að leggja rækt við sjálft
tungumálið. Ef þú og tungumálið eigið ekki samleið skaltu láta alveg vera að
fara inn á þessa hálu braut. Snúðu þér að listasögukennslu í staðinn. Þú þarft
að koma þér upp óendanlega þjálum og blæbrigðaríkum ritstíl sem gerir þér
kleift að segja undir rós það senr ekki má segja, ræða um hið óumræðilega,
senda innvígðum skilaboð á líkingamáli, án þess að alla aðra renni grun í að
þú sért að leika tveim skjöldum. Þessi ritstíll þarf að vera auðskilinn og tær
á yfirborðinu, en uppfullur með alls konar tilvísanir og duldar meiningar
fyrir þá sem hafa réttu móttökutækin. Þannig geturðu látið í ljós hvað þér
finnst í raun og veru. Þú verður auðvitað að reikna með því að Iistamennirnir
og hinir innvígðu viti ekki alltaf hvað þú ert að fara en það gerir ekkert til,
því skrif þín eru gegnsýrð tilhlýðilegri alvöru.
í öðru lagi skaltu gaumgæfa sjálft listaverkið, en láta allar speglasjónir um
markmið listamannsins eða væntingar almennings lönd og leið. Þannig
getur umsögnin orðið nokkurs konar þekkingarleit fremur en dómsúr-
skurður, uppbyggileg rannsókn fremur en samansafn af ágiskunum. Enginn
kemur til með að álasa þér fyrir slíkt verklag, svo fremi þú lætur fljóta með
nokkur lýsingarorð á jákvæðum nótum. Þú getur alltaf huggað þig við það
að allar ályktanir í gagnrýni eru hvort sem er til bráðabirgða. Þú getur líka
krotað hjá þér það sem þýskur gagnrýnandi, hvers nafn ég ekki man, segir:
„Það eru ekki til nein meistaraverk í myndlist. Og engin meistaragagnrýni
heldur.“
Ég vona svo sannarlega að ég hafi ekki skotið þér skelk í bringu með
þessum lýsingum og að þú heykist ekki á því að taka að þér gagnrýnenda-
starfið á Reykjavíkurtíðindum. Satt best að segja mundi það koma sér afar
40
TMM 1997:1