Tímarit Máls og menningar - 01.03.1997, Side 45

EITT LETTERS BRÉF TIL ÚTKJÁLKAKRÍTÍKERS
menningar. Þú varst sosum ekkert af skafa ofan af hlutunum þegar við
ræddum saman undir fjögur um íslenska myndlistarmenn og rithöfunda;
þú kallaðir þá þröngsýna og kjarklausa afdalagæja og pæjur. En seinna um
kvöldið heyrði ég ekki betur en að þú legðir þig í líma við að verja þessa sörnu
íslensku listamenn þegar norskur semíótíker, sem nýverið hafði haldið
dáldið mislukkaðan fyrirlestur yfir þremur hræðum í Norræna húsinu,
reyndi að gera lítið úr íslenskri menningu; þú fórst meira að segja að vitna í
Islendingasögurnar og draga fram ýmis önnur dæmi um menningarlega
yfirburði íslendinga í aldanna rás; klykktir svo út með fjálglegum lofsöng
um óumræðilega snilld Bjarkar. Það var þá sem ég uppgötvaði að í rauninni
værir þú haldinn týpískri meirimáttarkennd okkar „heimsmiðjusinna“. Eða
kannski varstu bara að segja eitthvað svipað og Texasbúar sögðu um Lyndon
B. Johnson forseta, nefnilega að vissulega væri hann skíthæll, en hann væri
þó alltént skíthæll frá Texas.
Þú fyrirgefur, ég er að burðast við að nota orðið „útkjálki“ eins og hlutlægt
hugtak í þjóðfélagslegum skilningi, svo ég geti dregið upp sæmilega áreiðan-
lega mynd af því menningarumhverfi sem þú kemur til með að hrærast í eftir
langt og strangt framhaldsnám í strúktúralisma við aðskiljanlega evrópska
háskóla. Endur fyrir löngu var ég sjálfur í svipuðum sporum og því stendur
upp á mig að leiða þig í allan sannleika, ekki síst vegna þess að þú varst svo
vænn að splæsa á mig ansi mörgum sjússum þarna í Elaparanda. Það sem ég
ætla að segja þér er kannski ekki alltaf uppörvandi, en láttu það ekki á þig fá.
Ég er í rauninni að lýsa fyrir þér ákveðnum leikreglum fremur en annmörk-
um, reglum sem þú átt vissulega kost á að endurskoða og breyta þér í hag að
vissu marki, svo frerni þú gerir þér ljóst að þú stendur aldrei uppi sem
óskoraður sigurvegari í leiknum, fremur en í stóru rúllettunni í Monte Carlo.
Þú ert á hraðleið inn í menningarsamfélag sem er ekki ósvipað því
samfélagi sem mannfræðingurinn Claude Levi-Strauss gaumgæfði í brasil-
ískum borgum á borð við Sao Paulo og skrifaði um í bók sinni Tristes
Tropiques. Þetta menningarsamfélag er á stærð við Álaborg í Danmörku.
Samt er það að burðast við að vera sjálfstætt ríki og verður því að setja sig í
sérstakar stellingar, öfugt við Álaborg sem fær að vera í friði nreð sinn
smábæjarbrag. Stundum minnir þetta dvergríki okkar mig á barn sem er
nýlega farið að standa á fótunum, en neyðist til að kjaga um í kjólfötum föður
síns og draga á eftir sér bæði ermar og skálmar.
Til að geta sett sig í réttar stellingar þarf dvergríkið okkar að hafa aðgang
að einstaklingum sem eru tilbúnir að gerast fulltrúar fyrir helstu starfsgrein-
ar, áhugamál og hagsmuni sem finnast í sérhverju menningarsamfélagi sem
vill standa undir nafni, fulltrúar bæði gagnvart öðrum þegnum ríkisins og
umheiminum. Það gefur auga leið að í dvergríkinu okkar er ekki ýkja mikið
TMM 1997:1
35