Tímarit Máls og menningar - 01.03.1997, Blaðsíða 85

FORLÖG, FRELSl OG FRÁSAGNARHÁTTUR
samsvaranir í Eldorado Birtings, þar sem gullið liggur fyrir fótum manna,
ogþví „ávaxtafyrirtæki“ (Apple Computer Inc.) sem Forrest Gump fjárfestir
í og efnast stórlega á. Og síðast en ekki síst elska þeir báðir stúlkuna sem þeir
kynntust heima í móðurranni og leita æ síðan vítt og breitt um lönd og fylki.
Jenný, stúlkan hans Forrest Gumps, lendir í ýmsu misjöfnu á sinni lífsgöngu
ekki síður en Kúnígúnd, stúlkan hans Birtings. Einnig kallast lok frásagn-
anna tveggja á. Eftir að hafa flakkað um heiminn og kynnst ýmsu misjöfnu
er niðurstaða þeirra að hamingjuna sé helst að finna í því að rækta sinn eigin
garð. Birtingur finnur lítið kot þar sem hann hefur búskap með sinni
Kúnígúnd og vinum sínum. Forrest Gump snýr heim í hús móður sinnar,
berst lítið á og býr með syni sínum og Jennýar, en bæði hún og móðir hans
eru þá látnar.
Jakob forlagasinni er persóna af öðrum toga en þeir Forrest Gump og
Birtingur. Hann er meira í ætt við skálkana spænsku en þeir félagar. Og
samband hans við meistarann er fióknara en sambærileg sambönd í hinum
verkunum tveimur. Birtingur og Forrest Gump trúa (að minnsta kosti í
byrjun) gagnrýnislaust á meistara sína og hafa orðrétt upp úr þeim viskuna
í tíma og ótíma, enda er þeim einfeldnin í blóð borin. Jakob á hins vegar frá
byrjun í sífelldum hártogunum við meistara sinn um menn og málefni.
Hann er sá sem talar stöðugt, segir frá og setur fram skoðanir sem hafa ekki
síður vægi í sögunni en skoðanir meistarans. Að því leyti er hann ef til vill
allt eins skyldur Altungu meistara Birtings, eins og Birtingi. Það er því fremur
í frásagnarefninu en persónulýsingu þar sem Jakob forlagasinni og meistari
hans mætir Birtingi og Forrest Gump, eða nánar tiltekið í hugleiðingum um
forlög og frelsi.
Forlagahyggja
Hugleiðingar urn forlög manna ramma inn frásögn Forrests Gumps. I byrjun
myndarinnar býður hann konu sem situr með honum á bekk á strætisvagna-
biðstöð konfektmola. Og hann vitnar í móður sína: „Mamma var vön að
segja að lífið væri eins og konfektkassi. Þú veist aldrei hvernig mola þú færð
næst."11 Þessi orð eru upphafið að örlagasögu hans; sögunni af því hvernig
lífið rétti honum á víxl sæta og beiska mola. Þegar Forrest Gump situr við
dánarbeð móður sinnar segir hún honum að það hafi verið örlög sín að ala
hann upp en nú sé tími hennar á þrotum. „Ég er sannfærð um að þú ræður
örlögum þínum sjálfur“, segir hún og þegar hann spyr: „Hver eru örlög mín,
mamma?“, svarar hún: „Því verður þú að komast að sjálfur. Lífið er eins og
konfektkassi...“. Á móti þessari forlagatrú móðurinnar er stillt upp annars
konar trú á forlögin, þeirri trú að örlögin séu fyrirfram ákveðin. Fulltrúi þess
TMM 1997:1
75