Tímarit Máls og menningar - 01.03.1997, Blaðsíða 84

SOFFÍA AUÐUR BIRGISDÓTTIR
Popes, svo og að trúar- og heimspekikreddum átjándu aldarinnar, til að
mynda ýmsum kenningum kaþólsku kirkjunnar og kenningum Rousseaus
um samband manns og náttúru — svo fátt eitt sé nefnt.
Forrest Gump berst í Víetnamstríðinu, hittir sögufrægar persónur eins og
Elvis Presley, John Lennon og J. F. Kennedy og Nixon. Hann er viðstaddur
þegar svörtum nemendum var fyrst veittur aðgangur að háskólanum í
Montgomery í Alabama. Sagt er frá morðtilræðum við Gerald Ford, George
Wallace og Ronald Reagan, svo og morðunum á Kennedybræðrunum og
John Lennon. Gert er grín að ýmsu úr bandarískri samfélagssögu tuttugustu
aldarinnar, svo sem hippahreyfingunni, fýlgisspekt við tilbúna „Messíasa“
(hlaupahreyfingin), Ku-Klux-Kan samtökunum sem og hinni róttæku frels-
ishreyfingu blökkumanna Svörtu hlébörðunum.
í báðum frásögnunum eru atburðir, menn og málefni skoðuð í gegnum
augu „einfeldninganna". Það myndast því togstreita milii frásagnarháttarins
og þeirra málefna sem um er fjallað og af því skapast íronía, húmor og ádeila
verkanna.
Ýmis líkindi eru einnig með persónulýsingu Birtings og Forrests Gumps.
Báðir eru þeir synir ógiftra mæðra. Birtingur (Candide á frönsku) dregur
nafn sitt af því hversu bjartur hann er, í merkingunni sakiaus eða einfaldur:
I Vestfalíu, í kastalanum greifans til Tundertentronk, var úngur piltur
sem náttúran hafði gætt mjúklátu hátterni. Það leyndi sér ekki á útliti
hans hvern mann hann hafði að geyma. Hann var fyrirtaks greinar-
góður ogþó mikið einfaldur í hjartalagi; ég ímynda mér það hafi verið
þessvegna sem hann var kallaður Birtíngur (bls. 9).10
Forrest Gump er einnig „gæddur mjúklátu hátterni“. Reyndar er hann
treggáfaður — hefur gáfnavísitöluna 75 — og á þar af leiðandi ekki að fá
skólavist í almennum skóla. (Móðir hans finnur þó ráð til þess að svo verði.)
Báðir hafa þeir Birtingur og Forrest Gump að leiðarljósi þá lífsspeki að allt
fari á hinn besta veg fýrir þeim í lífinu. Þá speki hefur Birtingur eins og
kunnugt er frá meistara sínum Altungu, sem alhæfir að „alt sé í allrabesta
lagi“ (bls. 11). Forrest Gump, á hinn bóginn, hefur orð móður sinnar um að
hann sé jafn góður og hver annar að leiðarljósi og heldur út í heim jafn
bjartsýnn og Birtingur röskum tveimur öldum áður. Móðirin er sá meistari
sem Forrest Gump vísar stöðugt til: „Móðir mín var vön að segja . . .“
hljómar eins og stef í gegnum alla hans frásögn.
Segja má að þeir Birtingur og Forrest Gump haldi báðir út í heim í leit að
örlögum sínum og kynnist góðu og illu á vegferð sinni. Báðir lenda þeir í
hernum og taka þátt í stríði sem þeir skilja ekki. Báðir upplifa þeir náttúru-
hamfarir — Birtingur jarðskjálfta, Forrest Gump fellibyl. Jafnvel má sjá
74
TMM 1997:1