Skáldskaparmál - 01.01.1994, Side 56

Skáldskaparmál - 01.01.1994, Side 56
54 Ármann Jakobsson berjast enda er nafn bæjarins vísun í Snorra-Eddu. Þessi kafli sýnir að Sturla Þórðarson kann vel að beita háði þegar hann deilir á ófrið og hernað Sturlunga- aldar. 3. AJstaðan til dauðans Einnig má sjá í íslendingasögum skýra afstöðu til dauðans. Hetjan stendur þá frammi fýrir vali milli lífs og dauða og velur einatt dauðann og þar með sæmdina. Þetta viðhorf kemur hvergi skýrar fram en í eftirfarandi orðum Bjarnar Hítdæla- kappa: tveir eru kostir fyrir höndum, annar að fá sigur með karlmennsku, þó að það sé ólíklegt, við þann sem að berjast er en hinn er annar að falla með drengskap og hugprýði og er það betra en að lifa með skömm og þora eigi að vinna konungi sínum sæmd (Bjarnar saga, 1F.III, 121) Hetjan óttast ekki dauðann. Orðstírinn er hið eina sem skiptir kappann máli, „eina haldreipi mannlegrar reisnar á banastundinni". Eins og Bjarni Guðnason hefur bent á er sjaldan eða aldrei sveigt frá þessari kröfii í Islendingasögunum. Afstaðan til dauðans virðist ævinlega ein og hin sama.56 Illugi, bróðir Grettis, er einn mesti kappi sagnaheimsins. Hann er vart kominn af barnsaldri þegar hann sýnir þá fullkomnu staðfestu að neita að semja við banamann bróður síns og segir: „kýs eg miklu heldur að deyja.“ Hann hlær þegar hann fréttir að honum sé ætlaður dauðinn einn og segir: „Nú réðu þér það af er mér var nær skapi.“(Grettis saga, IF, VII, 263) Jafnvel fulmenninu Þorbirni öngli er- illa við að vega svo ungan mann en Illugi notfærir sér það ekki. Hetjunni er dauðinn ávinningur. Illugi og Björn Hítdælakappi eru ekki einir. Eyvindur Bjarnason er ekki fyrr kominn til íslands en hann er eltur af fjölmenni. Hans einu viðbrögð eru að þykjast ekki vita hverjir þetta séu og segja: „Eigi mun eg flýja“ (Hrafnkels saga, 129). Eyvindur tekur engum rökum. Hinn fullkomni hetjuskapur er í hróplegri andstöðu við heilbrigða skynsemi. Hetjan rís þess vegna aldrei hærra en þegar hún kastar frá sér bæði gáfiim, tryggð, stillingu og öðrum dyggðum og gefur sig hetjuskapnum á vald með ofsa.57 Þannig fer fyrir Eyvindi Bjarnasyni þegar hann er kappi á besta aldri. En margt virðist benda til að persónur íslendingasagna verði ekki deigari með árunum. „Enn skal þessi hinn gamli þora að sjá í mót vopnum,“ segir Helgi Harðbeinsson þegar seinustu sandkornin renna niður stundaglas hans (Laxdæla saga, IF, V, 192). Þessi hetjulega afstaða til dauðans gengur eins og rauður þráður gegnum Islendingasögurnar svo að jafnvel gamalmenni eins og Helgi og smábarnið Þórður Kárason í Njálu hrífast með og kjósa heldur dauðann 56 Bjarni Guðnason, „Sögumynstur hetjudauðans," Timarit Háskóla íslands, 5, 1990, bls. 97. 57 Charles Moorman benti á þetta í bók sinni Kings and Captains. Variations on a Heroic Theme, Kentucky, 1971, bls. 26-27. Þar er hann að bera saman Akilles, hina fullkomnu hetju, og Odysseif, sem aldrei getur risið jafn hátt sem hetja vegna þess hve skynsamur hann er. En þetta á ekki síður við Islendingasögurnar. Nákvæmlega þess vegna er Gunnar hetja en ekki Njáll.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196
Side 197
Side 198
Side 199
Side 200
Side 201
Side 202
Side 203
Side 204
Side 205
Side 206
Side 207
Side 208
Side 209
Side 210
Side 211
Side 212
Side 213
Side 214
Side 215
Side 216
Side 217
Side 218
Side 219
Side 220
Side 221
Side 222
Side 223
Side 224
Side 225
Side 226
Side 227
Side 228
Side 229
Side 230
Side 231
Side 232
Side 233
Side 234
Side 235
Side 236
Side 237
Side 238
Side 239
Side 240
Side 241
Side 242
Side 243
Side 244
Side 245
Side 246
Side 247
Side 248
Side 249
Side 250
Side 251
Side 252
Side 253
Side 254
Side 255
Side 256
Side 257
Side 258
Side 259
Side 260

x

Skáldskaparmál

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Skáldskaparmál
https://timarit.is/publication/1141

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.