Skáldskaparmál - 01.01.1994, Side 70

68
Ármann Jakobsson
að höggva Þórð í einu höggi og hjakkar á herðum hans og hálsi svo að jafnvel
Sturlu Sighvatssyni gremst. A meðan horfir Snorri á bróður sínum blæða út en
„brá sér ekki við“ enda „alþýða" hjá (343). Síðan heggur Hermundur hann án
þess að veita honum seinustu bón sína og leyfa honum að segja nokkur orð. Sturla
Þórðarson útmálar vel og rækilega hvernig „nær tók af höfuðið svo að eigi hélt
meira en reipshaldi." (343) Tilgangur hans er augljós. Óhugnaði þessara ofbeld-
isverka er komið til skila. Hér er ekki verið að upphefja þessi verk. Um bardaga
jafningja er ekki að ræða heldur bleyðilegar aftökur. Drengskapur og hetjulund
eru víðs fjarri. Hér ríkir ofbeldið eitt.
8. Örlygsstaðabardagi
Eftir fall Vatnsfirðinga fer ofsi Sturlu Sighvatssonar stöðugt vaxandi uns hann er
kominn í stríð við allt og alla, þar á meðal sína eigin frændur, Snorra og Órækju.
Sturla Þórðarson kemur nú sjálfur við sögu en eins og í sögunni allri er þáttur
hans æði óskýr enda Sturla lítt í sviðsljósinu í sögu sinni. I upphafi er hann í liði
Órækju en þegar Sturla Sighvatsson hefur hrakið hann úr landi gengur frændi
hans og nafni í lið með honum. En sá Sturla sem ritar íslendinga sögu er eldri og
vitrari en hann var og lýsing hans á þeim Órækju og Sturlu er hvorugum hagstæð.
Báðir höfðingjar eiga sök á ýmsum verkum sem teljast tæpast kristileg. Verst er
þó meðferð Sturlu Sighvatssonar á frænda sínum, Órækju, eftir að hann hefur
náð honum á sitt vald með svikum. Hann lætur þar pynta hann á hinn hrotta-
legasta hátt, stinga úr honum annað augað og gelda og lýsir Sturla Þórðarson því
öllu og dregur ekkert undan (381). Viðbrögð Órækju eru ættuð úr píslarsögum.
Sturla Þórðarson sýnir andúð sína á ofbeldisverkum með því að jafnvel ójafnað-
armenn eins og Órækja hegða sér eins og dýrlingar þegar þeir verða fyrir
pyntingum. Hann syngur bænir meðan þeir pynta hann. Síðar í sögunni reynist
hann alheill og með fulla sýn.82 Sturla Sighvatsson stendur hins vegar uppi sem
hinn versti hrotti.
En þegar kemur að Örlygsstaðabardaga (416-424) er fyrri hrottaskapur Sturlu
Sighvatssonar gleymdur. Sú frásögn er ótvírætt hliðholl Sturlungum enda eru þeir
hér þolendur. Þessir örlagaríku atburðir hafa verið undirbúnir svo rækilega með
fyrirboðum að segja má að úrslitin séu ráðin fyrirfram þegar bardaginn hefst. í
raun og veru er vart hægt að tala um bardaga því að nauðalítið er barist. Hér eru
mættir hátt á þriðja þúsund manns en Sturla sjálfur telur aðeins upp 51 fallna,
þar af 43 úr liði Sturlunga.83 Ekki hefur verið barist lengi þegar meginhluti liðsins
flýr, sumir til fjalla en flestir í kirkju á Miklabæ. Kolbeinn og Gissur vinna næsta
auðveldan sigur og missa aðeins átta menn. Þess ber að geta að þeir hafa ofurefli
liðs, 1600 manns gegn 1000, og rifja má upp orð Sturlu Þórðarsonar frá falli
Þorvaldssona: „Fór þá sem jafnan að þeim verður seint um tiltekjur er úr vöndu
82 Gunnar Benediktsson (Sagnameistarinn Sturla, bls. 28) taldi tilgang þessa vera að sýna ósjálfræði
og auðnuleysi Sturlu Sighvatssonar þegar hér er komið sögu. Ekkert gangi upp hjá honum.
83 Gunnar Benediktsson, Sagnameistaritm Sturla, bls. 41.