Skáldskaparmál - 01.01.1994, Síða 151

Fommenntamenn uppgötva konungasögurnar
149
og norske, hvilke som vunde alle Land og Rige til Verdens Ende. Men det er nu
kommen dertil des værre, at vi vide nu bedre at æde og drikke os fulde, og at kive,
trætte og dele med hveranden, end at gjore nogen saadan ærlig og manddommelig
Gjerning, mens de latinske, græske og hebraiske skreve deres Gjerninger og Kronniker
saa skarpt og noje, at hvor en Kvinde eller Barn gjorde eller talte noget som mærkeligt
var, da maa al Verden det nu vide og læse; ...8
Snúum okkur svo aftur að tilgátu Storms. Valkendorf hefði vafalaust viljað hjálpa
vini sínum ef hann hefði getað; en hefði hann getað það? Með orð Indrebos um
Erik í huga, þykir mér ólíklegt að Erik sjálfur hafi getað aflað sér neinnar vitneskju
um konungasagnahandrit í ríkinu, enda var ekkert þeirra handrita, sem voru
notuð í ágripin, í Niðarósi. Þau voru öll í Bergen.
Eins og þetta er í pottinn búið, sýnist mér sennilegra að ágripin séu gerð í
Bergen, nokkrum árum seinna en áður hefiir verið ætlað. Þau geta samt ekki verið
miklu yngri, vegna þess að Christjern hefiir fengið þau í hendur og líka haft
ráðrúm til að nota þau áður en hann veiktist 1544. Og ef við lítum til Bergen á
fjórða áratugnum, munum við sjá að tíminn hafði búið vel í haginn fyrir
sögulestur. Húmanískt umhverfi byrjar að festa rætur.
Geble Pedersen, sem við heilsuðum uppá í Löwen fyrir stuttu, var kominn
heim 1517. Geble hækkaði stöðugt í tign innan kirkjunnar og varð biskup 1535,
og var ekki fastari í sinni kaþólsku trú en að hann hélt embættinu effir siðaskiptin
1537. Félagi hans frá námsárunum, Daninn Vincents Lunge var um tíma
lénsherra á Bergenhus. En hann flæktist í pólitískar deilur, var veginn 1535 og
hafði því tæpast tíma til að sýsla við bóklegan fróðleik síðustu ár æfi sinnar. En
við vitum að um miðbik aldarinnar var vaxin fram fjölmenn og mjög öflug
húmanísk hreyfing í bænum.
Árið 1532 kom ungur maður til Björgvinjar frá Niðarósi. Hann hafði verið í
skóla við dómkirkjuna, og líklega verið duglegur og notið trausts, því að hann
fékk það erindi í Bergen að vera umboðsmaður erkibiskups. Ég er búinn að kynna
þennan mann áður. Hann heitir Jón Símonarson, fæddur 1514, dáinn 1575.
Lærisveinn hans, Peder Clausson skrifar um Jón að hann hafi verið fæddur í
Þrændalögum og gengið í Þrándheims skóla (Trondhjems skole) á kaþólskum
tíma og lofar hann mjög fyrir fróðleik og ágæti.9 Jóni hefúr sennilega liðið vel í
Bergen. Hann var þar um kyrrt í nokkur ár eftir siðaskiptin, en 1547 eða litlu fyrr
fékk hann lögmannsembættið á Ögðum, heimafylki Peders Claussons. Árið 1553
fór hann til íslands í embættiserindum. Hann hefúr haft augu og eyru opin hér,
og ekki er útilokað að hann hafi líka keypt handrit. Þegar Peder skrifaði ritgerð
um ísland 1580,10 hefúr hann sennilega haft not af frásögnum Jóns.
Það er fúllvíst að Jón hefur verið fróður í konungasögum. Það er líka víst að
8 Prentað eftir C.J. Brandt, Om Lunde-kanniken Christjem Pedersen, bls. 113-14.1 fyrstu setningu
er komma eftir Krenniker leiðrétt úr punkti og fome úr fomie. Er líka prentuð í Christjem
Pedersens Danske Skrifter, IV, í útgáfú Brandts, Kaupmannahöfn, 1856, bls. 515-16.
9 Peder Clausson Friis, Samlede Skrifter (í útgáfú Gustavs Storm), Kristiania, 1877, bls. 352.
10 Peder Clausson Friis, Om Iisland, í Samlede Skrifter, bls. 169-200.