Skáldskaparmál - 01.01.1994, Page 153

Fommenntamenn uppgötva konungasögumar
151
Gott ásigkomulag bókanna bendir til að þær hafi legið hálf- eða algleymdar í
bókageymslu opinberrar stofnunar. Þýðingarverkin þrjú frá Bergen, sem ég hef
nefnt, byggja öll á meira en einu handriti. Það bendir til þess að fleiri handrit hafi
veriðásamasafni. Tveirstaðirkoma til greina, annaðhvortdómkirkjaneðahöllin.
Þýðendurnir Laurents Hansson og Mattis Storsson voru báðir tengdir höllinni
Bergenhus. Konungasöguhandrit eru líka notuð af höfundi Bergens Fundas frá
1560. En þetta rit er eflaust samið af starfsmanni við Bergenhus,14 og það gildir
líka um annað söguágrip frá sama tíma sem er geymt í Stokkhólmshandriti papp
fol 84. Trúlegt er að konungasagnahandrit hafi varðveist á Bergenhus.
Þegar Jón Símonarson kom til Bergen var hann kirkjunnar maður, en ekki
konungsmaður. Samt hefúr hann áreiðanlega oft átt erindi á Bergenhus. Þegar
Vincents Lunge var herra í höllinni lenti hann í miklum deilum við erkibiskup.
Eftirmaður Vincents var Eske Bille. Hann lagði sig allan fram til að ná góðu
samkomulagi við erkibiskup, og líka við að miðla málum milli þeirra Vincents og
erkibiskups. Honum tókst þokkalega vel, þó að árangurinn yrði ekki varanlegur.
Allan tíma sinn á Bergenhus varð Eske Bille að reyna að sigla milli skers og báru
í valdabaráttunni sem geisaði milli danskra yfirvalda og norska erkibiskupsins.
Sem umboðsmaður erkibiskups hefur Jón því oft átt erindi til hallarinnar. Þótt
hann hafi varla komist strax í bókasafnið, hefur hann kynnst slottsherranum,
mönnum hans og starfsemi þeirra.
Þó að siðaskiptin hafi ekki orðið fyrr en 1537, voru mikil lútersk áhrif í
borginni strax um miðjan áratuginn. Það var ein aðalástæða þess að Bergensbisk-
upinn Ólafur Þorkelsson hreint og beint gafst upp og yfirgaf bæinn árið 1535.
Eftirmaður hans varð Geble Pedersen. Jón hefúr eflaust skynjað að staða hans sem
umboðsmaður biskups var veik, og hefur trúlega snemma byrjað að hugsa um að
bjóða hinum veraldlegu yfirvöldum þjónustu sína, en eftir siðaskiptin hefur hann
öðlast sess meðal ráðsmanna borgarinnar. Hann hefúr líka þurft að vera vel
undirbúinn þegar hann fékk lögmannsstöðuna á Ögðum tæpum tíu árum seinna.
Þannig virðist mér að það hafi verið auðvelt fyrir Jón að komast í tæri við handritin
á Bergenhus, en varla strax 1532.
Það hefði líka verið auðvelt fyrir Christjern Pedersen að finna bandamann í
Bergen sér til aðstoðar. Hugsanlegt er að Geble Pedersen hafi miðlað verkinu, en
á fjórða áratug aldarinnar komu áreiðanlega fleiri til greina. Það er annars
hugsanlegur möguleiki að slottsherrann sjálfúr, Eske Bille, hafi fengið Jóni
verkefnið. Sumarið 1534 fór Bille af bæ og ætlaði sér til Kaupmannahafnar til að
vera viðstaddur við konungskjör og til að gera ráðstafanir vegna arfs eftir tengda-
föður sinn, Henrik Krummedike. En skálmöld ríkti, og hann var handtekinn á
leiðinni af Lúbecksmönnum. Hann hlaut góða meðferð og fékk að vera um tíma
í Málmey áður en hann var kallaður á fund Lúbecksmanna. Hann kom aftur heim
til Bergen í maí 1536. Ekki þykir mér ólíklegt að hann hafi rekist á Christjern
Pedersen í Málmey og sagt honum frá gömlu, torlesnu skinnbókunum á Bergen-
Mikjel Sorlie (útg.), Bergens Fundas, Bergen, 1957, bls. 7.