Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2009, Blaðsíða 103

103
HUGO CHÁVEZ – HINN STERKI MAÐUR
Í sögulegum skilningi tilheyrir caudillo strangt til tekið 19. öldinni og er
saga Rómönsku Ameríku saga stanslausra átaka þeirra á milli um völd og
áhrif. Engu að síður hefur caudillo, hinn „sterki maður“, fylgt sögu Róm-
önsku Ameríku allt fram á okkar daga vegna þess hversu veikar stofnanir
ríkisins hafa verið og leikreglur lýðræðisins ómótaðar. Vissulega klæðist
caudillo öðrum búningi en hann gerði þá og orðræða hans hefur einnig
tekið stakkaskiptum en persónuleiki hans hefur lítið sem ekkert breyst.
Nærtækasta dæmið um slíkan caudillo er Fidel Castro fyrrum leiðtogi
Kúbu, en Chávez er mikill aðdáandi hans. Ef Castro er caudillo 20. aldar er
ekki úr vegi að horfa til Chávez sem tilvonandi caudillo 21. aldar. Í raun og
veru eiga þeir margt sameiginlegt. Í fyrsta lagi lögðu þeir báðir líf sitt að
veði þegar þeir reyndu að koma á breytingum í heimalöndum sínum en í
karlmennskuheimi Rómönsku Ameríku er slíkt talið jákvætt og mikils
metið. Í öðru lagi urðu þeir báðir landsþekktir eftir að hafa komið fram í
fjölmiðlum í kjölfarið á misheppnuðum stjórnarbyltingum, en fá síðar
annað tækifæri til að komast til valda.20 Í þriðja lagi kunna þeir báðir að
tala við alþýðuna á tungumáli sem hún skilur og forðast að skreyta mál sitt
með flóknum pólitískum og hagfræðilegum hugtökum. Auk þess hafa þeir
báðir sterka nærveru og vita fátt skemmtilegra en góðar rökræður. Í fjórða
lagi eru þeir báðir miklir ræðumenn og hafa gaman af því að stíga í pontu
og gagnrýna Bandaríkin á kaldhæðinn og hrokafullan hátt. En þrátt fyrir
að Chávez og Castro eigi margt sameiginlegt má ekki gleyma því að ólíkt
Castro var Chávez lýðræðislega kosinn og sú breyting sem gerð var á
stjórnarskrá Venesúela, að hans ósk, fór fram á lýðræðislegan og viður-
kenndan hátt. Engu að síður ríkir andi hins „sterka manns“ yfir stjórnar-
háttum þeirra beggja en eitt megineinkenni hans er að hann telur sig vera
ómissandi. El caudillo kann ekki og vill ekki setjast í helgan stein, það stríð-
ir einfaldlega gegn persónuleika hans. Hann þarf að stjórna nánasta
umhverfi sínu, hvort sem það tekur til fjölskyldu hans, fyrirtækis eða þjóð-
ar.
Stjórnarandstaðan í Venesúela hefur hingað til litlu áorkað í baráttu
sinni gegn stjórnarháttum Chávez og hefur í reynd verið lömuð allt frá
árinu 1998. Að vísu tókst henni að ná völdum um tíma á fyrri hluta ársins
2002 er Chávez tók þá umdeildu ákvörðun að skipta út stjórn ríkisolíufyr-
irtækisins í Venesúela. Í kjölfarið snerust leiðtogar atvinnulífsins, verka-
20 Fidel Castro fór fyrir misheppnaðri stjórnarbyltingu árið 1953 í heimalandi sínu.
Sjá t.d. Tad Schulz, Fidel. A Critical Portrait, New York: Avon Books, 1986, bls.
262–301.