Sagnir - 01.06.2016, Side 104

Arið 1992 var einkavæðingarnefnd sett á fót, undir forystu Hreins Loftssonaf
þáverandi aðstoðarmanns Davíðs Oddssonar forsætisráðherra. Árið 1995
tók ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks við völdum og
einkavæðingarferlið hélt áfram. Á árabilinu 1992 til 2002 voru alls 22 ríkisfyrirtæki
einkavædd, þar með taldir ríkisbankarnir þrír.
ísland var sjaldnast draumastaður útlendinga en það breyttist á árunum 1990
til 1995, en þá varð æ algengara að þeir kæmu hingað í atvinnuleit. Eftir síðustu
aldamót jókst fjöldi þeirra mikið, íslensk fyrirtæki þurfm sífellt fleiri starfsmenn og
sú mikla uppbyggingastarfsemi sem var hér á landi á árunum fyrir hrun eins og 1
byggingarstarfsemi hafði mikil áhrif á þann fjölda útlendinga sem hingað komu &
að vinna. „Frá 2005 má síðan tala um fólksfjöldasprengingu því á aðeins þrernuf
árum fjölgaði erlendum ríkisborgurum um helming og voru þeir orðnir 7,4% aí'
heildarmannfjölda í árslok 2008.“' Flestir þeirra unnu láglaunastörf og fyrst í staö
var það nær eingöngu fiskvinnslan sem naut krafta þeirra. Það breyttist hægt °S
rólega vegna aukinnar þenslu á íslandi enda fór að vanta starfsfólk í önnur störf
t.d. ræstingar og í byggingarvinnu ýmis konar. Á þessum árum var atvinnuleysi a
Islandi nánast óþekkt fyrirbæri í samanburði við lönd Evrópusambandsins.
í seinni hluta septembermánaðar 2008 tóku brestir í íslenska bankakerfinu a'
koma í ljós; Glitnir gat ekki staðið við skuldbindingar sínar og svo fór að lokurf
eftir æsilega viku að ríkið tók bankann yfir sem skapaði hálfgerð dómínó-áhriO
Bæði Landsbankinn og Kaupþing féllu í kjölfarið og samfélagið fór að heita f°a
á hliðina. I skýrslu Rannsóknarnefndar Alþingis eru skýringarnar á falli bankafff19
greindar; höfúðástæðurnar voru að þeir stækkuðu allt of mikið og of örf-
Bankarnir lánuðu of mikið og innviðir þeirra þoldu það ekki. Lítið sem ekkef'
eftirlit var með útlánum og varð útlánavöxtur móðurfélaga bankanna að meðalt^
50% frá 2004 og fram að falli þeirra.2 Að auki þurrkaðist 3A hluti verðbréfaeign<lf
landsmanna út, peningamarkaðir frusu, og krónan féll. í lok 2008 hafði hún
um 80% og fasteignaverð hafði fallið um 25%. Fjárfestingar aðrar féllu í vefð1’
og erfitt varð að fá lán og flytja inn vörur. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn tók y^r
efnahagsmál landsins, gjaldeyrishöft voru sett á og þeim fýlgdi vöruskortur,
breytingar á fjárfestingarkostum. Kaupmáttur rýrnaði, verðbólga jókst og f)öh‘
fólks missti atvinnuna.3 Greiðslugeta fólks minnkaði og fjöldinn allur missti cigaií
sínar í kjölfarið. Þeir sem gátu fluttu af landi brott í atvtinnuleit og sér enn ekki fyrlf
endann á þeim flótta. Hinn venjulegi íslendingur fann mjög mikið fyrir hruninu efl
það gerðu fleiri, útlendingar í landinu fóru ekki varhluta af ástandinu.
ð
1 Vef HaUfríður Þórarinsdóttir, Sólveig H. Georgsdóttir, Berglind L. Hafsteinsdóttir,
Staða itmflytjenda á erfiöleikatímum-raddir og viðhotf, Rannsókn MIRRA- miðstöðvar innflytjenda
Rannsókna Reykjavíkur Akademíunni og Rauða kross íslands,
http://mirra.is/Stada_innfl5tjenda_a_erfidleikatimum.pdf, bls. 8-9. Sótt í september 2014.
2 Vef Rannsóknarnefnd Alþingis, Aðdragandi og orsakirfalls íslensku bankanna 2008 og tengdir atburðir, kafli 2»
„Ágrip um meginniðurstöður skýrslunnar“, http://www.rna.is/eldri-nefndir/addragandi-og-orsakir-
falls-islensku-bankanna-2008/skyrsla-nefndarinnar/bindi-l-kaflar-l-6/2.-kafli/. Sótt í september 2014.
3 Eiríkur Bergmann, lceland and the International Financial Crisis (Baskingstoke 2014), bls. 125-126.
104