Sagnir - 01.06.2016, Blaðsíða 254
I
Þessi grein veltir upp rökum fyrir og gegn því að enn sé þörf á að stokka
upp í hinni karllægu sögu sem virðist þrífast bærilega innan sagnfræðinnar
og hugvísindanna almennt, hérlendis sem og annarsstaðar. Sérstaklega
verður litið til deilna sem hafa átt sér stað í Bandaríkjunum um þessi efni á síðustu
áratugum og reynt að draga af þeim lærdóm. Atakaásinn sem tekinn verður fyrir
ætti ekki að vera alls ókunnugur: til varnar hefðbundnu yfirlitssögunni höfum við
íhaldssöm öfi sem h'ta svo á að það „besta sem hefur verið hugsað og sagt“ eigi að
vera órjúfanlegur hluti allrar kennslu í hinum húmamsku greinum; andspænis þeim
er svo sjálfsmyndapólitíska vinstrið (ég er í þessu liði), samsett af fjölbreyttum
einstaklingum sem eiga það sameiginlegt að vilja að fræðin taki í auknum mæli fyrir
þátt kvenna, litaðra, fatlaðra, hinsegin fólks og annarra undirokaðra hópa í sögu
okkar og menningu.1
II
A tímum bandarísku menningarstríðanna svokölluðu, sem hófust undir lok 7.
áratugs síðustu aldar (og einhverjir mjrndu segja að standi enn yfir), var bent á að í
áherslubreytingu til vinstri felist ákveðið siðferðilegt réttlæti fyrir jaðarsetta hópa.
Sem sh'k væri breytingin jafnframt nauðsynlegur hður í að byggja upp fjölbreyttara,
meðvitaðra, og femíniskara samfélag.21 dag, hartnær hálfri öld síðar, eru markmið
sjálfsmyndapóhtíska vinstrisins mestanpart þau sömu, og ennþá verðug — enda
verkefnið brýnt. Nútímakarlmaður ver enn of litlum hluta af sínum tíma og orku
í að setja sig í spor kvenna. Sama á við um ríkt fólk þegar kemur að reynslu-
heimi fátækra, og raunar öh sambærheg tilfeUi þar sem valdamisréttis gætir 1
samtímanum.3 Vegna þessa er súrt að hugsa til þess að konur eyði stórum hluta af
1 Nauðsynlegt er þó að viðurkenna í upphafi að margir sagnfræðingar falla ekki auðveldlega að þessum
hreinlega átakaási, sérstaklega þeir sem fást við félags- og hagsögu. Geoff Eley hefur útlistað flókið
og oft þversagnarkennt samband hefðbundnu marxískru félagssögunnar (eins og Tilly hjónin stunduðu hana,
svo dæmi sé tekið) við uppgang „menningarsögunnar“ í A Crooked Une: Frow Cultural History to the
History of Society (2005). Sjá bls. 115-160, sérstaklega bls. 118-121.
2 Nýtt rit Andrews Hartman fer yfir sögu þessara deilna: A Warforthe Soul of America:
A History of the Culture Wars (Chicago 2015).
3 Nú gæd einhver sagt að þetta þurfi ekki að vera svo; að konur séu ekki endilega alltaf að ímynda sér
hugarheim karla, samkynhneigðir ekki stanslaust að horfa á heiminn í gegnum linsu gagnkynhneigðra, o.s.frv.
Máli mínu dl stuðnings langar mig að byrja á að vísa í safn ritgerða efdr rithöfundinn bell hooks sem er
aðgengilegt á nednu: Black Looks: Race and Representation (1992). Mest viðeigandi fyrir okkar pælingar hér er
ritgerðin „Representadons of Whiteness“, bls. 165-179. Sérstaklega bls. 165 þar sem hooks útskýrir hvernig
og hvers vegna svart fólk hefur þurft, frá tímum þrælahalds til dagsins í dag, að safna „sérstökum“
upplýsingum um hvítt fólk - frá minnstu smáatriðum upp í heilu félagslegu sálgreiningarnar - sem það hefúr
svo miðlað til sinna samfélaga. „Deemed special“, skrifar hún, „because it is not a way of knowing that has
been recorded fúlly in written material, its purpose was to help black folks cope and survive in a white
supremacist society.” Hvað varðar konur kemur mannfræðingurinn David Graeber með gott dæmi
þegar hann bendir á gegnumgangandi þema í bandarískum grínþáttum síðustu áratugina: hversu ómögulegt
það er að skilja konur. Sjá The Utopia of Rjdes, bls. 69. Sjá einnig Tbe Feminist Standpoint Theory Reader (2003)
í ritstjórn Söndru Harding, sem inniheldur m.a. ritgerðir efdr Dorothy Smith, Nancy Hartsock,
254