Skagfirðingabók - 01.01.2011, Qupperneq 101

SIGRÍÐUR SIGURÐARDÓTTIR
ÞJÓNUSTAN OG ÍGANGSFÖTIN
Auðmjúk þjónusta öðlast góð laun
____________
Inngangur
Í gamla íslenska bændasamfélaginu
gengu karlar fremur í störf utan húss
og konur sinntu inniverkum. Konur
tóku þátt í flestum útiverkum þegar
nauðsyn bar til, sinntu mjöltum og
gengu hvert sumar í heyskap. Í fjöl­
skyldunni, sem var á bak við fram­
leiðslu­ og neyslueiningu þess samfé­
lags, voru fleiri en þeir sem skyldir
voru blóðböndum.1 Vinnuhjú og
lausa fólk tilheyrðu fjölskyldunni og
voru hluti af henni á meðan ráðn­
ingartími þess stóð. Þannig myndaði
skylt og óskylt fólk á sama heimili
sameiginlega heild sem stóð á bak við
sjálfbærni hvers bús. Flest grunnhlut­
verk í búskap og heimilishaldi héldust
frá miðöldum fram á 20. öld.2
Verkþættir bændasamfélagsins voru
margir og fjölskyldumeðlimir, háir
sem lágir, urðu að ganga í öll verk,
eftir því sem þurfti til að allt gengi
samkvæmt væntingum. Innan heimil­
isins höfðu allar konur hlutverk, ung­
ar sem aldnar. Heimilisiðja hvers dags
gekk út á að búa fólki þokkalegt viður­
væri, í mat, klæðum og umönnun.
Hér eru skoðuð þau þjónustuhlutverk
kvenna innan bæjar sem sneru að
persónulegri, daglegri þjónustu við
aðra heimilismenn, hver þau voru,
hverj ar sinntu þeim og hvert hlut­
skipti þeirra var og viðhorf annarra
gagnvart þeim. Fáir hafa skoðað þetta,
en Anna Sigurðardóttir sem tók sam­
an þátt um þjónustuhlutverkið í bók
sinni Vinna kvenna á Íslandi í 1100 ár,
komst að því að þau hefðu verið hin
sömu öll 1100 árin.3
Þjónustuhlutverk þetta fólst í því að
hver heimilismaður fékk hversdags­
klæði sín viðgerð og þvegin og var
þjónað til sængur. Að þjóna til sæng­
ur fólst í að draga föt af mönnum, laga
þau og annast ef á þurfti að halda og
sjá um að rúmfötin væru í lagi og
kopp urinn tómur og á sínum stað fyrir
nóttina. Húsmóðirin skipti körlunum
á milli kvenna heimilisins, en þær
1 Gísli Ágúst Gunnlaugsson, 1997, bls. 8.
2 Þjónustustörf eru víða tíunduð í Íslendingasögum, m.a. í: Laxdæla sögu, Egils sögu, Bjarnar sögu
Hítdælakappa og fleirum.
3 Anna Sigurðardóttir, 1985, bls. 55–67.
101