Skagfirðingabók - 01.01.2014, Page 48

SKAGFIRÐINGABÓK
48
gerðist á þann hátt, að í
stað þess að taka út fé til
eðlilegrar endurnýjunar á
vörubirgðum apóteksins,
keypti hann lyfin fyrir
föstu launin, en lét and-
virði seldu lyfjanna liggja
í Kaupfélaginu. Afganginn
af fastakaupinu lét hann
upp í skuldir fyrst í stað,
því að hann áleit, að eng-
inn væri frjáls ef hann
skuldaði, og hann vildi
vera frjáls. Allar greiðsl-
ur í héraðinu, þar með
talin læknishjálp, fóru
í gegnum Kaupfélagið.
Peningar voru ekki til.
Héraðsbúar lifðu nær allir
á sauðfjárrækt og lögðu
afurðir sínar inn í Kaup-
félagið, sem annaðist sölu
á þeim og lagði andvirðið
inn á reikning viðkomandi.
Síðan voru vörur teknar út
til heimilisnota eða ávísað
á reikninginn, ef um þjón-
ustu var að ræða, sem
ekki var veitt af félaginu.
Það sem afgangs var, var
varðveitt í sjóðum félagsins
og úthlutað sem lánsfé til
þeirra bænda, sem vildu
bæta afkomu sína með
ýmsum framkvæmdum.
Skuldir hinna fátækustu
voru þannig gerðar upp,
að félagið greiddi einn þriðja af þeim,
deildir þess einn þriðja og skuldunautur
þriðjunginn, sem eftir var, annars sveitar-
sjóður eða vinir og vandamenn, sem
mun hafa verið algengast. Með þessu
var mönnum forðað frá
því að þiggja af sveit, en
það þótti mikil skömm
í þá daga og kostaði þar
að auki réttindamissi.
Þessi tilhögun var Jóni
mjög að skapi, því að
hann hafði mikla samúð
með lítilmagnanum, og
hefur það eflaust verið ein
ástæðan fyrir því, að hann
studdi Kaupfélagið. Sem
læknir hafði hann engan
hag af því, nema sem
venjulegur viðskiptavinur
verslunar þess. Hann var
gestur í þessu héraði og
átti þar hvorki lóð né
land. Hagsmunir hans
fólust því fyrst og fremst
í því að vera frjáls að
sínum peningum og geta
ráðstafað þeim að vild.
Þó man ég ekki til, að
þetta yrði ágreiningsefni
milli hans og kaupfélags-
manna, nema tvisvar. Í
fyrra skiptið höfðum við
pantað skó á börnin frá
Reykjavík gegn póstkröfu,
þar sem þeir fengust ekki
í Kaupfélaginu. Þetta var
að vorlagi árið 1929 og
ég lá á sæng í sjötta sinn.
Þegar tilkynningin barst
okkur um, að skórnir
væru komnir, fór Jón
ofan á Kópasker til að ganga frá því, að
Kaupfélagið innleysti póstkröfuna og til að
sækja skóna. Hann kom aftur tómhentur,
og ég spurði, hvar skórnir væru. Hann
leit á mig brosandi og kankvís og sagði,
Björn Kristjánsson kaupfélags-
stjóri KNÞ 1916–1946.
Eigandi myndar:
Kristveig Björnsdóttir.
Rannveig Gunnarsdóttir hús-
freyja á Kópaskeri 1918–1957.
Eigandi myndar:
Kristveig Björnsdóttir.