Skagfirðingabók - 01.01.2014, Page 49

ÆVIMINNINGAR
49
að honum hefði verið sagt á „Skerinu“,
að hann gæti sjálfur innleyst þessa skó.
Hann fór síðan niður í apótek og skrifaði
kaupfélagsstjóranum bréf, þar sem hann
krafðist þess að fá alla inneign sína hjá
félaginu greidda út.
Nú vildi svo til, að á þessum árum
eða áratugnum 1924–1933, var í engu
héraði í þessu landi hraðari uppbygging
en á félagssvæði Kaupfélags Norður-
Þingeyinga, þrátt fyrir að verð á afurð-
um bænda hafði farið lækkandi. Kaup-
félagsmenn höfðu komist að þeirri
niðurstöðu, að kyrrstaða væri sama og
hnignun. Þeir létu því af hendi, sam-
kvæmt óskum, byggingarefni til sérhvers
félagsmanns, sem taldi sig þurfa að byggja
yfir sig og sína, hvað sem horfum leið
um greiðslumöguleika. Á þessum árum
fjórfölduðust verslunarskuldir viðskipta-
manna Kaupfélagsins og þar ofan á bætt-
ust bankaskuldir. En framkvæmdir voru
miklar. Í árslok 1933 var búið að byggja
eða stofna til bygginga í héraðinu á meira
en 40 steinsteyptum íbúðarhúsum, að
mestu leyti búið að slétta gömlu túnin
og rækta ný tún, víðast búið að girða tún
og engi, fjölga búpeningi stórlega og víða
búið að byggja vönduð peningshús. Jón
hafði ótrú á skuldum eins og áður sagði og
hefur vafalaust fundist nokkuð djarft siglt
hjá þeim kaupfélagsmönnum. Hann hefur
því ekkert haft á móti því að minna þá á,
hver væri að ráðskast með peninga hvers.
Björn Kristjánsson brá hart við, þegar
hann fékk bréfið, og kom á fund Jóns.
Þeir settust út á tún á sína þúfuna hvor
og ræddu málin. Þetta voru ólíkir menn,
en báðir stórir í sniðum. Jón var hár og
grannholda, hann var hreinskiptinn, en
stífur og sagði það, sem honum bjó í
brjósti. Björn var feitlaginn, hann var hlé-
drægur maður, en hörkuduglegur stjórn-
andi, mjúkur í viðskiptum sínum við
fólk og lipur samningamaður. Þrátt fyrir
skoðanamismun virti Jón hann mikils.
Björn sagði Jóni, að ef hann tæki innstæður
sínar út færi Kaupfélagið á hausinn og
mun það hafa verið mála sannast, eins og
þá var ástatt. Jón dró til baka kröfu sína um
að fá greidda innstæðuna, en vildi fá skóna
greidda og það var gert.
Seinni ágreiningurinn kom upp árið
1933. Þá var kreppan í algleymingi.
Verðfall á afurðum bænda varð svo mikið,
að efnahagur þeirra komst á vonlaust stig.
Fjöldi þeirra átti naumast fyrir skuldum
og sumir minna en það. Þegar svo er
ástatt, reynir hver að bjarga sjálfum sér,
enda fór það svo, að Kaupfélagið treysti
sér ekki lengur til að veita þá samhjálp,
sem áður tíðkaðist, þ.e. að taka á sig
þá tvo þriðju skulda fátækra, sem áður
var sagt frá. Í héraðinu var svo mikill
skortur á peningum, að telja mátti til
undantekninga, ef nokkur gat greitt
í þeirri mynt. Héraðsbúum var því
nauðugur einn kostur að greiða gegnum
Kaupfélagið.
Nú veiktist fátækt fólk ekki síður en
aðrir, en Kaupfélagið neitaði að greiða
fyrir það. Fyrir Jón var þetta vandamál,
sem erfitt var að leysa. Átti hann einn
að taka á sig þessar byrðar og gefa öllum
fátækum lyf og læknishjálp eða leita til
þeirra aðila, sem lögum samkvæmt áttu
að annast þessar greiðslur, en það voru
skattgreiðendur eða sveitarsjóður? Nú
var Jón skattgreiðandi og lagði þar með
fram sinn skerf. Hann setti því upp eftir-
farandi auglýsingu í Kaupfélagið, og var
hún í samræmi við þær reglur, sem giltu
í Reykjavík: