Tímarit Máls og menningar - 01.06.2010, Síða 106

Þ ó r u n n E r l u - Va l d i m a r s d ó t t i r
106 TMM 2010 · 2
eðlilegt. Sjúkleg samkeppni kvenna liggur djúpt í eðlinu, því skyldustu
apar eru fjölkvæniskarlar. Kristna módelið, sem skaffar hverjum karli
bara eina, bætir ekki úr, heldur eykur samkeppni kvenna á milli og
er þvers á fjölkvænishvatir karla. Kvenapar eru líka til í mikið tusk
á köflum, en vöðvar alfaapans sem eignar sér hópinn heldur öðrum
körlum burtu. Módelið er fínt að því leyti að kvenaparnir hjálpast að
með ungana.
Miðað við fjölkvæni eðlisins er einkvænismódelið lífstíðargildra sem
gott fólk fellur í ævilangt, fólk sem elskar börnin sín og fælist að meiða
þau og foreldra og tengdamæður sem treysta á stórfjölskyldusamheldni.
Auk þess sem skilnaður og frelsi einstæðra er fjárhagsleg martröð. Bara
ríkt fólk getur skilið án þess að meiða börnin sín með yfirvinnu og
óhemju stressi. Sérhver skilnaður meiðir börn og þegar kurl koma til
grafar og sexvíman rennur af fólki skynja margir að þeir elska börnin
meira en sjálfan sig og finna ægilega til. Börn meiðast þó mismikið
við skilnaði og minna síðustu áratugi eftir að fyrirbærið fór að venjast.
Makar eiga þó enn til að veslast upp úr krabbameini eftir skilnað.
Áfallahjálpin er ekki farin að teygja sig nógu vel þangað.
Nú höfum við teygt okkur nokkuð langt frá Öskubusku, en þó ekki,
tengingin var til að skýra samkeppni kvennasögunnar, sem er lífs-
sögulega djúp. Ævintýrin gömlu fjalla mjög um stjúpur og stjúpa en
ekki um skilnað, því hann var bannaður. Annað fyrirbæri bjó til vondar
stjúpur og vonda stjúpa: lágur meðalaldur og tíð dauðsföll kvenna á
sæng og karla í stríði. Öskubuskuævintýrið kennir purkunarlaust að
stjúphyskið sé vont, sem er grimmt, því í gamla samfélaginu var sá pakki
líka algengur.
Séríslensk grimmd og fegurð
Í samtímanum deyja fáir ungir í hjónabandi, en þess fleiri skilja. Á fyrri
tímum var eina viðurkennda skilnaðarsökin að debetum conjugale eða
hjúskaparskyldunni væri ekki sinnt. (Undir rós = kynlíf.) Á íslenskum
pappír þurftu bæði að vilja skilnað til að hann fengist, þar til komið
var fram á 20. öld. Minni legorðsbrot kostuðu sekt eða húðlát. Þrefalt
hór kostaði drekkingu kvenna og hengingu karla og var framfylgt á
Þingvöllum. Allt fram til 1870 héngu leifar af Stóra dómi uppi, sem léku
fólk grimmilega fyrir kynlíf utan hjónabands. Ekki er því að furða að
enn eimi eftir af fordæmingu frjálsra ásta.
Hér sem annars staðar píndi gamla samfélagið fólk í hjónaband eftir
vilja foreldra og fjárhaldsmanns. Flestöll leikrit og skáldsögur síðari