Tímarit Máls og menningar - 01.06.2010, Side 122

D ó m a r u m b æ k u r
122 TMM 2010 · 2
skáldsögur, og ég hygg hún taki reyndar gott skref framávið með skáldsögu
sinni Auði. Að því er ég best veit hefur hún hingað til notað uppdiktaðar
persónur þótt þær eigi sér ýmislegar fyrirmyndir. Nú kýs hún að söguhetju
margfræga konu úr Íslandssögunni og þarf bæði kjark og þekkingu til að
endurrita söguna svo sem hún gerir. Kannski má skilja það svo að nú sé komið
að kvennasögunni. Þá verður spennandi að fylgjast með framhaldinu. Sérlega
hlakkar sá sem hér ritar til að lesa um Íslandsförina þar sem Auður hafði við-
komu á Orkneyjum og efndi til höfðingjaættar Orkneyjajarla, og í Færeyjum
þar sem efnað var í Götuskeggja. Það er eins og Auður hafi ætlað sér með því
að gifta sonardætur sínar á strategískum stöðum að skapa Norður-Atlantshafs
stórveldi. Því miður tókst það ekki alveg.
Eins og áður leggur höfundur sig fram um að skapa líf og segja spennandi
sögu – og það gerir hún vel, þó að hér verði hins vegar bent á viss vandamál
sem skapast í frásögninni.
Það er augljóst mál að skáld hafa fullt leyfi til að breyta sögunni þótt stuðst
sé við sögulegar heimildir. Þannig er fátt við því að segja að Vilborg (eins og
hún rekur í eftirmála bókarinnar) skuli víkja frá Landnámu varðandi við-
skilnað þeirra hjóna Auðar og Ólafs hvíta en þar segir ótvírætt að Ólafur hvíti,
maður Auðar, hafi fallið í bardaga og eftir það hafi hún farið með Þorstein son
sinn í Suðureyjar („Ólafur féll á Írlandi í orustu, en Auður og Þorsteinn fóru þá
í Suðureyjar“ ÍF Ia:136). Vilborg lætur þau hjón hins vegar skilja með mikilli
heift og Ólaf reka Auði á brott með kvonarmundinn einan. Í Eftirmála bókar
sinnar rekur Vilborg að fátt sé með vissu vitað um Ólaf. Það er laukrétt, en af
því að auðæfi Auðar djúpúðgu (eða -auðgu) skipta miklu í þeirri mynd sem
Íslendingasögurnar gáfu af henni er hentugt að láta hana standa til arfs eftir
þrjá herkonunga. Það verður þrengra um vik eftir skilnaðinn. Vitaskuld er það
góð dramatík sem Vilborg skapar með því að láta Ólaf ásaka konu sína fyrir að
hafa tekið annan mann fyrr en hann og þar með rangfeðrað Þorstein.
Það er vitanlega freistandi, þegar fjallað er um tíma heiðninnar á Norður-
löndum að búa sér til verulega árekstra milli kristni og heiðni. Ekki síst á
vorum trúarstyrjaldadögum. Í því ljósi er spennandi að láta Ketil flatnef
höggva Gilla hinn kristna, meðal annars vegna þess að hann sé æfur yfir skírn
dætra sinna. En það rímar illa við það sem Vilborg nefnir líka í Eftirmála:
Aðeins eitt barna Ketils var óskírt, Björn hinn austræni. Helgi bjólan, sem á
samkvæmt Laxdælu að hafa farið til Íslands þegar faðir hans neitaði að fara „í
þá veiðistöð“ (og Íslendingar hafa aldrei almennilega fyrirgefið honum, nema
þá kvótakóngar), hann var skírður – og þá líklega í Noregi? Í rauninni er
fjarska fátt sem bendir til að Ketill hafi verið sérlega uppnæmur fyrir kristin-
dómi. Reyndar gera íslenskar heimildir afskaplega lítið úr kristni Auðar. Í
Laxdælu er hún heygð eins og hver annar heiðingi, þótt Landnáma segi að hún
hafi verið greftruð í flæðarmáli, „því hún vildi eigi liggja í óvígðri moldu, er
hún var skírð.“ Og eins og margir heiðnir landnámsmenn lætur Auður önd-
vegissúlur vísa sér til búsetu.
Sannleikurinn er sá, ef við höllum okkur að íslenskum heimildum, að við